Spotkanie przedstawicieli_ek organizacji pozarządowych z RPO

3 lutego odbyło się spotkanie przedstawicieli_ek organizacji pozarządowych z Rzecznikiem Praw Obywatelskich, Marcinem Wiąckiem i jego zastępcą, Wojciechem Brzozowskim. W spotkaniu z BRPO wzięli udział: Maciej Nowicki (Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Grupa Granica), Katarzyna Batko-Tołuć (OFOP), Anna Błaszczak-Banasiak (Amnesty International), Karolina Gierdal (Kolektyw Szpila, Stowarzyszenie Lambda Warszawa), Joanna Gzyra-Iskandar (OFOP, Nasz Rzecznik), Magdalena Pecul-Kudelska (Obywatele RP). 

• Spotkanie zostało zainicjowane przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego listem ws. dr Hanny Machińskiej i przyszłości Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur.
• W czasie rozmowy przedstawiciele_ki NGO-sów poruszyli temat współpracy z BRPO w obszarze prewencji tortur podczas zatrzymań (na komendach i w policyjnych kotłach), praworządności i aktywności BRPO w sferze symbolicznego wsparcia grup wykluczanych.
• Zastępca Rzecznika przystał na szybką ścieżkę kontaktu z organizacjami i zapewnił, że wraz ze swoim zespołem będzie podejmował interwencje tam, gdzie naruszane będą prawa człowieka w sytuacjach demonstracji, detencji czy na granicy polsko-białoruskiej. Wskazane zostały konkretne przypadki, w których taka interwencja z wysokim prawdopodobieństwem będzie potrzebna.
• Rzecznik zaprosił przedstawicieli_lki organizacji na kolejne spotkanie z udziałem ZRPO Valeriego Vacheva, które będzie poświęcone działaniom BRPO na rzecz równego traktowania.

Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur

Przedstawiciele_ki organizacji pozarządowych chcieli dowiedzieć się od RPO jak będzie wyglądała praca KMPT po zakończeniu misji dr Hanny Machińskiej. Wskazali, że jest to dla nich szczególnie istotne z punktu widzenia prewencji w sytuacjach demonstracji i zatrzymań (w policyjnych kotłach i na komisariatach) oraz na granicy polsko-białoruskiej, nie tylko w ośrodkach zamkniętych, ale również w terenie, gdzie działają aktywistki_ści. RPO to w takich sytuacjach często ostatnia deska ratunku, po mediach i posłach/posłankach. Interwencje BRPO na miejscu są bardzo ważne, ponieważ czasem brak jest kontaktu z zatrzymanymi. Pełnomocnic_czki nie mają jak dowiedzieć się, czy ktoś z zatrzymanych potrzebuje pomocy. Przytoczony został przypadek, gdy zatrzymanie osoby, która nie miała właściwej reprezentacji, zakończyło się torturami (opisanymi w raporcie KMPT). Zatrzymanym pozostaje złożenie zażalenia – nie odwróci ono jednak doznanych krzywd, dlatego tak ważne są działania prewencyjne. 

Rzecznicy zapewnili, że cele KMPT będą realizowane tak jak dotychczas, a aktywiści_stki mogą liczyć na interwencję przedstawicieli KMPT, gdy naruszane będą ich prawa. BRPO planuje zwiększyć zakres działalności dzięki powiększeniu zespołu Krajowego Mechanizmu o dodatkowe 5 osób. Biuro Rzecznika przedstawiło także plan uruchomienia oficjalnej infolinii interwencyjnej, natomiast Zastępca RPO, Wojciech Brzozowski, zgodził się na pozostawanie w bezpośrednim kontakcie z kolektywem Szpila i grupą ObyPomoc w razie, gdy potrzebna będzie interwencja.

Mowa nienawiści w okresie kampanii wyborczej

Przedstawiciele_ki organizacji pozarządowych zwrócili uwagę BRPO na zagrożenie w postaci ponownego wykorzystywania mowy nienawiści podczas kampanii wyborczej przez polityków. Wiadomo bowiem, że podczas poprzednich kampanii wykorzystywane w ten sposób były osoby LGBT+ oraz uchodźcy. Skutki tych kampanii widać we wzroście przestępstw z nienawiści wobec muzułmanów w Polsce oraz w pogorszeniu się kondycji psychicznej wielu osób ze społeczności LGBT+. Zwrócono uwagę, że mowa nienawiści i inne przestępstwa wobec mniejszości mogą wymykać się ramom prawno-karnym, a mimo to wymagają interwencji Rzecznika. 

Poruszony został również temat działań na rzecz równego traktowania, które wymagają przyjęcia szczególnej perspektywy uwzględniającej dyskryminację określonych grup społecznych. Kwestia ta będzie przedmiotem kolejnego spotkania z udziałem ZRPO Valeriego Vacheva.

Rzecznik zapewnił, że będzie wykorzystywał swój mandat do ochrony praw człowieka zawsze, gdy będą one naruszane. Dodał, że będzie reagował również na przejawy mowy nienawiści wobec osób LGBT+, które w aktualnym stanie prawnym nie posiadają ochrony przed tego rodzaju aktami nienawiści.

Obecność w sferze symbolicznej

Część spotkania została poświęcona na przekazanie BRPO informacji zwrotnej ze strony społeczeństwa obywatelskiego na temat komunikatów płynących ze strony Biura. Działacze_ki chcieli zwrócić uwagę RPO na szereg możliwości zapewnienia ochrony praw człowieka, w tym praw mniejszości, na niwie symbolicznej. Społeczeństwo obywatelskie oczekiwałoby od Rzecznika zrozumiałej i proaktywnej komunikacji. Jest ona wskazana szczególnie w momencie, gdy dochodzi do aktów mowy nienawiści, ponieważ RPO jest jedynym organem państwowym, który może tworzyć kontrnarrację. Wskazane zostało również, że zabrakło głosu RPO po wydaniu wielkoizbowego wyroku ETPC ws. Fedotova przeciwko Rosji, w myśl którego brak wyraźnego uznania przez prawo jakiejś formy związków osób tej samej płci (np. związków partnerskich) narusza konwencję europejską. Rzecznik mógłby np. zaapelować do parlamentarzystów o podjęcie prac legislacyjnych, które wprowadziłyby w Polsce prawną ochronę związków jednopłciowych i tym samym doprowadziły do stanu zgodności z prawem międzynarodowym. 

W kontekście komunikacyjnym poruszona została również kwestia praworządności i sędziów-dublerów w odbiorze społecznym. Przedstawiciele_ki organizacji pozarządowych zwrócili uwagę, że kiedy RPO bierze udział w postępowaniach przed Trybunałem Konstytucyjnym nie podkreślając za każdym razem, że nie uznaje sędziów-dublerów przykładowo przedstawiciele różnych ambasad w Polsce zgłaszali, że sprawia to wrażenie, jakby RPO akceptował ten stan rzeczy.

Podczas spotkania wielokrotnie wywiązywała się dyskusja, w której RPO podkreślał, że postulaty organizacji są już realizowane w inny sposób. Choć spojrzenia organizacji i urzędu bywały rozbieżne, jasne było, że wszystkim chodzi o ochronę praw. Przedstawiciele_lki organizacji wyrazili nadzieję, że kolejne spotkania pomogą w wypracowywaniu rozwiązań, w tym także związanych z komunikacją o prawach człowieka, które wesprą wzajemne starania o ich ochronę.