Spotkanie przedstawicieli_lek organizacji pozarządowych z Zastępcą RPO

19 kwietnia delegacja przedstawicielek i przedstawiciela organizacji pozarządowych odbyła spotkanie z Zastępcą Rzecznika Praw Obywatelskich Valerim Vachevem. 

• Organizacje społeczne były reprezentowane przez: Macieja Nowickiego (Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Grupa Granica), Katarzynę Batko-Tołuć (OFOP), Annę Błaszczak-Banasiak (Amnesty International), Karolinę Gierdal (Kolektyw Szpila, Stowarzyszenie Lambda Warszawa), Justynę Nakielską (Kampania Przeciw Homofobii), Joannę Gzyrę-Iskandar (OFOP, Nasz Rzecznik), Małgorzatę Nowogońską (Obywatele RP). Ze strony BRPO w spotkaniu wzięły również udział Anna Mikołajczyk, zastępczyni dyrektorki Zespołu ds. Równego Traktowania oraz Agnieszka Szmajdzińska, naczelniczka Wydziału Praw Migrantów i Mniejszości Narodowych.
• W trakcie spotkania zostały poruszone kwestie związane z zagrożeniami i szansami dla grup narażonych na dyskryminację w kontekście zbliżającej się kampanii przed wyborami parlamentarnymi w Polsce.
• Przedstawiciele_lki NGO-sów zwrócili również uwagę na to, jak ważny jest sposób komunikowania się BRPO w kontakcie z grupami narażonymi na dyskryminację. Ustalone zostały również obszary, w których warto wzmocnić współpracę między organizacjami społecznymi a BRPO.

Zagrożenia i szanse w roku wyborów

Punktem wyjścia dla spotkania było zwrócenie uwagi Zastępcy RPO na to, jak zbliżająca się kampania wyborcza wpłynie na kwestie równościowe w różnych obszarach. 

Poprzednie kampanie odcisnęły silne piętno na grupach szczególnie narażonych na dyskryminację, przede wszystkim na osobach uchodźczych i osobach LGBTQ+. W tym roku już można zaobserwować wzrost nastrojów antyukraińskich. 

Mowa nienawiści wykorzystywana w kampaniach wyborczych odbija się na wzroście przemocy wobec grup dyskryminowanych – „słowo wraca kamieniem”. W szczególności dzieje się tak, gdy osoby sprawujące wysokie państwowe urzędy kwestionują godność i człowieczeństwo przedstawicieli/lek grup marginalizowanych, czym dają przyzwolenie na przemoc. Działania prewencyjne w tym obszarze są ważne również ze względu na dbałość o rzetelność całego procesu wyborczego.

Delegacja zaapelowała do Zastępcy RPO o stanowcze reagowanie już na pierwsze wypowiedzi, które przekraczałyby granice wolności słowa, aby mitygować uczestników i uczestniczki kampanii wyborczej.

Zostało również podkreślone, że RPO ma możliwości działań na płaszczyźnie prawnej i sądowej, ponieważ może żądać wszczęcia postępowania tam, gdzie prokuratura odmawia ścigania, a także może dołączać do spraw sądowych.

Valeri Vachev przyznał, że wiele z wypowiedzi, które padły w trakcie poprzednich kampanii wyborczych, zasługuje na potępienie na gruncie etycznym i prawnym oraz że RPO ma możliwość publicznego komentowania, które wypowiedzi stanowią przekroczenie granic wolności słowa. Zapewnił, że Biuro RPO będzie zwracało uwagę na kwestię mowy nienawiści w czasie kampanii wyborczej i zachęcił, aby organizacje społeczne zgłaszały oficjalne skargi do BRPO, gdy takie sytuacje będą miały miejsce.

Rok wyborczy daje jednak również możliwości podejmowania działań wyrównujących szanse grup niedoreprezentowanych, jak kobiety w życiu publicznym, a szczególnie politycznym. Warto więc już teraz zwracać uwagę na reprezentację kobiet w życiu społecznym, aby wypracowywać rekomendacje dotyczące udoskonalenia istniejących już narzędzi i mechanizmów wyrównujących ich szanse.

Samorządowe Karty Praw Rodziny 

Grupa zawnioskowała również o podjęcie przez BRPO działań wobec Samorządowych Kart Praw Rodziny, które były w przeszłości przyjmowane obok uchwał anty-LGBT jako reakcja na warszawską Deklarację LGBT+, a obecnie są przyjmowane w drodze uchwał przez samorządy w miejsce uchwał anty-LGBT. Są to dokumenty, które wykraczają poza kompetencje samorządów, m.in. naruszając prawo oświatowe czy tworząc nowe instytucje bez odpowiedniego umocowania ustawowego. Posiadają również zapisy wprost dyskryminujące, bo dotyczące odmowy finansowania projektów, które „podważają konstytucyjną tożsamość małżeństwa jako związku kobiety i mężczyzny lub autonomię rodziny”. Podczas spotkania zwracano uwagę, że w ten sposób ukrywane są rzeczywiste intencje SKPR, która wymierzona zostaje w organizacje opowiadające się za równością małżeńską.

Valeri Vachev zadeklarował, że BRPO podejmie się analizy treści SKPR i podejmie względem nich odpowiednie działania prawne.

Prawa osób transpłciowych

Podczas spotkania przedstawiciele/lki organizacji zasygnalizowali również możliwość upowszechnienia się problemu, jakim jest ograniczanie praw młodzieży transpłciowej w szkołach. BRPO monitoruje sprawy osób transpłciowych, które do niego wpływają i aktualizuje poradnik dla instytucji nt. transpłciowości. W miarę napływania skarg, Rzecznik będzie podejmował kolejne kroki.

Komunikacja w obszarze równego traktowania

Przedstawiciele/lki organizacji pozarządowych zwrócili też uwagę Zastępcy Rzecznika na fakt, iż w procesie komunikacji z osobami z grup marginalizowanych niezmiernie ważne jest budowanie poczucia zaufania i okazywanie otwartości na problemy tych grup. Osoby z grup dyskryminowanych mają względem instytucji wiele nieufności, opartej często na przykrych doświadczeniach. Rodzi to powszechny problem underreportingu aktów dyskryminacji. Osoby z grup defaworyzowanych szczególnie łatwo jest zniechęcić do korzystania ze wsparcia instytucji. Dlatego właśnie tak ważne jest, aby BRPO wysyłało sygnały, że jest otwarte i gotowe wspierać wszystkie takie osoby.