Partnerstwo w funduszach europejskich – III sektor dla EFS-u – rekomendacje

W sprawie partnerstwa w funduszach europejskich

                                                                                                                Piotr Frączak

III sektor dla EFES

W ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020 przeznaczono specjalne środki  na realizację działań sieci współpracy. Jednym z realizatorów projektów wyłonionych w ramach konkursu dotacji na wsparcie zasady partnerstwa oraz procesu koordynacji we wdrażaniu EFS w Polsce w latach 2014-2020 została Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych. Sama nazwa projektu sugeruje związki ze strategią realizowaną przez organizacje pozarządowe od 2015 roku pod nazwą „III sektor dla Polski”…

Trochę historii

Powstała w 2003 roku Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych za jeden z podstawowych celów stawiała sobie „rzecznictwo interesów organizacji pozarządowych w sprawach wspólnych dla wszystkich organizacji członkowskich”. Nic też dziwnego, że właściwie od samego początku zaangażowana była w konsultowanie funduszy europejskich. Organizowała wspólnie ze Stowarzyszeniem na rzecz FIP sekretariat ds. Konsultacji NPR i zaangażowała się w konsultowanie programów operacyjnych na lata 2007-2013. W trakcie tej perspektywy w ramach Komitetu Koordynacyjnego Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia utworzyła Grupę Roboczą ds. Społeczeństwa Obywatelskiego i zorganizowała (pełniąc role sekretariatu) Krajową Sieć Tematyczną ds. Partnerstwa (uznaną w europejskim Kodeksie Partnerstwa za dobra praktykę).

W ramach przygotowań do nowej perspektywy (2014-2020) OFOP koordynował przygotowanie 12 postulatów, które były podstawą konsultacji rządowych propozycji rozwiązań systemowych i stworzenia (uznanej w Wytycznych w zakresie realizacji zasady partnerstwa na lata 2014-2020 za jedną ze struktur dialogu obywatelskiego) Stałej Konferencji ds. konsultacji Funduszy Europejskich.

Pilna sprawa

20-22 lipca br. odbyło się I spotkanie warsztatowe dla członków/zastępców Komitetów Monitorujących RPO i POWER reprezentujących organizacje pozarządowe. W ramach trzydniowych warsztatów próbowano odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób członkowie komitetów monitorujących z ramienia organizacji pozarządowych mogą lepiej włączyć się w działania na rzecz lepszego wykorzystania Funduszy Europejskich i zwiększenia roli organizacji pozarządowych jako ważnego partnera w tym procesie. Wiele osób (co widać m.in. po zaangażowaniu w prace komitetów monitorujących) uznało, że to strata czasu, że to fikcja. Rzeczywiście jest wiele przykładów, że administracja (szczególnie na poziomie Regionalnych Programów Operacyjnych) traktuje komitety i partnerstwo instrumentalnie. Chodzi nie o dyskusje, nie o ustalanie stanowisk i poszukiwanie najlepszych rozwiązań, ale o klepanie rozwiązań przygotowanych przez administrację. To rozczarowanie może być zrozumiałe, ale ci, którzy stracili nadzieję, powinni jak najszybciej zrezygnować z funkcji członka KM z ramienia organizacji. Bo ciągle jest jeszcze możliwe zrobienie czegoś dobrego, tylko muszą się znaleźć ludzie, którzy poświęcą czas i zechcą się zaangażować. A to ostatni moment.

Zasada partnerstwa, która zakłada włączenie partnerów w rzeczywiste zarządzanie, jest ważną zasadą horyzontalną realizacji funduszy europejskich. Oznacza to, że jest koniecznym elementem systemu wdrażania (tak jak zrównoważony rozwój czy równość szans) i powinna być systematycznie monitorowana. Co więcej, informację o realizacji zasady partnerstwa każda Instytucja Zarządzająca będzie musiała przekazać do Komisji Europejskiej jako element sprawozdania. To będzie prawdziwe „sprawdzam”. Dlatego w oparciu o analizę szans i zagrożeń realizacji zasady partnerstwa organizacje przygotowały rekomendacje dla Ministerstwa Rozwoju i dla poszczególnych instytucji zarządzających. Dodatkowo przygotowały listę pytań, która pozwala sprawdzić, na ile partnerstwo realizowane jest w poszczególnych programach operacyjnych.

Rekomendacje do Ministerstwa Rozwoju jako instytucji koordynującej

1. Przypomnienie Instytucjom Zarządzającym, że:

• stosowanie zasady partnerstwa jest obowiązkowe i każda IZ będzie musiała się z tego sprawozdać;
• Wytyczne w zakresie realizacji zasady partnerstwa na lata 2014-2020 pokazują nie tylko możliwości współpracy, ale także obowiązki;
• realizacja zasady partnerstwa powinna być systematycznie oceniana i udział partnerów w tej ocenie powinien być zapewniony;
• zasada partnerstwa powinna być wykorzystana do lepszego zarządzania Funduszami Europejskimi.

2. Przygotowanie wzoru[1] „Informacji dotyczącej roli partnerów w realizacji danego PO” (która ma być zawarta w rocznym sprawozdaniu z wdrażania tego PO, o którym mowa w art. 50  rozporządzenia ogólnego) w taki sposób, aby:

• było jasne, czy spełniony jest standard minimum i podstawowe zasady wynikające z wytycznych;
• wyraźnie było widać, jak realizacja zasady partnerstwa przebiega w poszczególnych etapach realizacji polityk spójności UE;
• wyraźnie było widać, jak realizacja zasady partnerstwa jest realizowana przez wszystkie instytucje uczestniczące w realizacji PO (w tym np. jak realizowana jest zasada partnerstwa w ZIT-ach czy RLKS);
• jasno było wskazane, jakie możliwości – wynikające z wytycznych – zostały wykorzystane w danym Programie Operacyjnym;
• były dobrze udokumentowane dane na temat udziału partnerów spoza administracji w ocenie realizacji zasady partnerstwa.

3. Przygotowanie katalogu dobrych praktyk wraz z manualami „Jak to robić w regionach”. Część dobrych pomysłów (np. prowadzenie przez partnerów sekretariatu roboczego, finansowanie z pomocy technicznej wzmocnienia potencjału partnerów) mogłaby być przetestowana na poziomie centralnym (PO WER, PO PT). Przede wszystkim chodziłoby o:

• przykłady możliwości w ramach obowiązujących unormowań głębszej współpracy z partnerami;
• dobre przykłady realizacji zasady partnerstwa w ramach PO WER;
• dobre przykłady realizacji zasady partnerstwa w poszczególnych regionach;
• szkolenia dla osób decyzyjnych w regionach z możliwości realizacji zasady partnerstwa.

4. Wsparcie wymiany doświadczeń pomiędzy różnymi typami partnerów w różnych PO. W tym m.in.

• utworzenie podkomitetu ds. monitorowania zasady partnerstwa w ramach Komitetu Umowy Partnerstwa (KUP wyraził już pozytywną opinię w tej sprawie);
• rozważenie możliwości powołania – w analogii do dobrej praktyki z zeszłego okresu programowania – Krajowej Sieci Tematycznej ds. Partnerstwa.

Rekomendacje dla Instytucji Zarządzającej:

1. Podjąć dialog z partnerami spoza administracji na temat możliwości włączenia partnerów i realizacji zasady partnerstwa w lepszym wykorzystywaniu środków z Funduszy Europejskich, w tym:

• zorganizować spotkanie na temat oceny dotychczasowej realizacji zasady partnerstwa i wypracowania zasad monitoringu dalszej jej realizacji; zebrać propozycje partnerów i rozważyć możliwość ich realizacji;
• rozważyć możliwość przyjęcia proponowanych w „Wytycznych w zakresie realizacji zasady partnerstwa na lata 2014-2020” specjalnych wytycznych programowych realizacji zasady partnerstwa w danym PO, a przynajmniej przygotować „mapę i opis potencjalnie zainteresowanych realizacją zasady partnerstwa w ramach danego  PO  partnerów, diagnozę komplementarnych form dialogu z  partnerami oraz diagnozę mocnych i słabych stron dotychczas prowadzonego  z partnerami dialogu”;
• zwrócić uwagę na tworzenie innej atmosfery wokół zasady partnerstwa (zmiana postaw tak decydentów i urzędników, jak i partnerów) poprzez stałe kontakty robocze, wykorzystywanie ciał dialogu itp.

2. Rozpocząć intensywne prace nad przygotowaniem Informacji[1] dotyczącej roli partnerów w realizacji danego PO, która ma być zawarta w rocznym sprawozdaniu z wdrażania tego PO, o którym mowa w art. 50  rozporządzenia ogólnego, w ten sposób, aby:

• było jasne, czy spełniony jest standard minimum i podstawowe zasady wynikające z wytycznych;
• wyraźnie było widać, jak realizacja zasady partnerstwa przebiega w poszczególnych etapach realizacji polityk spójności UE;
• wyraźnie było widać, jak realizacja zasady partnerstwa jest realizowana przez wszystkie instytucje uczestniczące w realizacji PO (w tym np. jak realizowana jest zasada partnerstwa w ZIT-ach czy RLKS – tam, gdzie działają);
• wyraźnie było wskazane, jakie możliwości – wynikające z wytycznych – zostały wykorzystane w danym Programie Operacyjnym;
• były dobrze udokumentowane dane na temat udziału partnerów spoza administracji w ocenie realizacji zasady partnerstwa.

3. Zweryfikować zasady wykorzystania pomocy technicznej dla rzeczywistego wsparcia potencjału partnerów spoza administracji, by w szczególności:

• umożliwić partnerom aktywne włączenie się w dyskusję na temat działań podejmowanych w ramach PO poprzez możliwość wspierania finansowo szerokich konsultacji środowiskowych, spotkań, konferencji, szkoleń;
• wzmocnić kompetencje partnerów i ich reprezentantów w KM poprzez możliwość korzystania z ekspertyz, ekspertów, zaplecza merytorycznego własnych organizacji;
• wykorzystywać potencjał partnerów do merytorycznych rozstrzygnięć, a nie tylko zapewnienia kwestii formalnych, poprzez organizowanie dodatkowych, specjalnie dedykowanych spotkań czy grup roboczych.

Osobne rekomendacje będą skierowane do partnerów spoza administracji i ich reprezentantów w KM. Bowiem to od ich zaangażowania w dużym stopniu zależą efekty realizowania zasady partnerstwa.

[1] Propozycje pytań w oparciu o Wytyczne przygotowane przez organizacje pozarządowe Partnerstwo – lista pytań kontrolnych.