Spotkanie grupy roboczej ds. zmiany ustawy Prawo o stowarzyszeniach

17 maja 2013r. w Kancelarii Prezydenta spotkali się członkowie grupy roboczej ds. zmiany ustawy Prawo o stowarzyszeniach w celu omówienia kwestii związanych z likwidacją stowarzyszeń oraz możliwością ich przekształcania. Tym samym dyskusje nad nowym kształtem ustawy zmierzają ku końcowi. Na posiedzeniu byli obecni: Piotr Borkowski, Monika Chrzczonowicz, Łukasz Domagała, Piotr Frączak, Grzegorz Kuligowski, Kinga Polubicka, Jarosław Wikieł, Henryk Wujec.  

Głównym aspektem ustawy Prawo o stowarzyszeniach, nad którym pochylała się grupa było uproszczenie procedury rozwiązania stowarzyszenia. Piotr Frączak (OFOP) poruszył problem „martwych dusz” – organizacji, które już od dawna nie istnieją, ale wciąż figurują w aktach KRS. Monika Chrzczonowicz (Klon/Jawor) potwierdziła, że z badań Klon/Jawor wynika, iż liczba ta sięga 20% zarejestrowanych stowarzyszeń. Pojawił się pomysł zwolnienia od kosztów wniosku o wykreślenie z rejestru, co wiązałoby się, jak zauważył Jarosław Wikieł (radca prawny), z kosmetyczną zmianą art. 54 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych. 

Dodatkowy problem przy rozwiązaniu stowarzyszenia powoduje często brak organów zdolnych do podjęcia takiej uchwały. Obecnie postępowanie takie może wszcząć starosta jako organ nadzoru, jednak Piotr Borkowski (urząd m.st. Warszawy) zauważył niewielką doniosłość tego uprawnienia w praktyce, ze względu na brak zwolnienia organu od kosztów postępowania sądowego. Ponadto organizacje w projekcie nowelizacji postulują o zniesienie nadzoru. Stąd pomysł, aby przyznać prawo wnioskowania o rozwiązanie przez sąd członkowi lub określonej liczbie członków, przykładowo na podstawie przesłanki naruszenia statutu przez zaprzestanie działalności, zwoływania walnych zebrań, niepowołania organów etc.

Naprowadziło to na, poruszany na poprzednich spotkaniach, pomysł nadania członkowi stowarzyszenia podobnego uprawnienia, jakie ma wspólnik spółki z o.o. na podstawie art. 249 Kodeksu spółek handlowych – zgodnie z którym uchwała wspólników sprzeczna z umową spółki bądź dobrymi obyczajami i godząca w interesy spółki lub mająca na celu pokrzywdzenie wspólnika może być zaskarżona w drodze wytoczonego przeciwko spółce powództwa o uchylenie uchwały.

Postulowano także o możliwość zawieszenia działalności stowarzyszenia, jeżeli członkowie nie chcą lub nie mogą prowadzić działalności, ale liczą na jej wznowienie – analogicznie do uprawnień przedsiębiorców z art. 14a ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Dodatkowo podniesiono propozycję automatycznego wszczęcia likwidacji z urzędu w braku oświadczenia o wznowieniu działalności po upływie określonego czasu. Proponowany okres to 3 lata, po których przedawniają się – nawet zaciągnięte tuż przed dniem zawieszenia – zobowiązania ze świadczeń okresowych. Dopracowania wymaga zabezpieczenie pozostałych roszczeń oraz sposób wpłynięcia na praktykę podejmowania tych spraw z urzędu. 

Ostatnią dyskutowaną kwestią było przekształcanie stowarzyszeń rejestrowych w zwykłe 

(np. gdy spadła liczba członków poniżej minimum), w spółdzielnie pracy oraz łączenie stowarzyszeń. Grzegorz Kuligowski (radca prawny) wskazał dwie drogi – łączenie poprzez wchłonięcie jednego (likwidowanego) podmiotu przez drugi albo powołanie trzeciego podmiotu, który te dwa wchłonie. Historia i tradycja wchłanianych stowarzyszeń, jak i dotychczasowa nazwa miałaby być chroniona odpowiednimi zmianami w statucie stowarzyszenia przejmującego. Jarosław Wikieł przypomniał, że nie da się uniknąć postępowania likwidacyjnego, gdyż to jedyny obowiązujący w polskim prawie sposób zakończenia bytu osoby prawnej – można jednak starać się o jej uproszczenie. 

Henryk Wujec (Doradca Prezydenta RP) zakończył spotkanie grupy i zapowiedział, że poruszone na spotkaniu propozycje zmian po opracowaniu zostaną wysłane do dalszych uzgodnień. Opracowaniem tym zajęli się Łukasz Domagała (sieć SPLOT), Piotr Frączak i Kinga Polubicka (OFOP). 

Dziś, miesiąc po spotkaniu, roboczy projekt jest redagowany przez prawników Kancelarii Prezydenta RP, następnie zostanie przesłany do konsultacji na obrady Zespołu ds. Rozwiązań Finansowych i Prawnych. Docelowo gotowy projekt ustawy ma zostać zgłoszony do Sejmu jako inicjatywa ustawodawcza Prezydenta RP.