Głos w sprawie federalizacji

8 października 2009
Aktualności

Artykuł z 2002 roku.
Mija z górą 10 lat od czasu, kiedy działania obywatelskie mogą rozwijać się w sposób nieskrępowany. Osiągnęliśmy w tym czasie niezwykle dużo, ale z całą pewnością mniej niż chcielibyśmy. Istotą każdej organizacji jest wiara w to, że współdziałanie w niektórych sprawach daje lepsze rezultaty niż działanie w pojedynkę. Uważamy, że pogląd ten jest prawdziwy także, jeśli idzie o środowisko samych organizacji. Bez współdziałania możliwe jest co prawda przetrwanie, a nawet sprawne funkcjonowanie silnych organizacji, ale na ogólny rozwój działań obywatelskich mamy niewielkie szanse. Niektórym wyzwaniom nie podołają w pojedynkę nawet te organizacje, które za swą misję obrały wspieranie sektora pozarządowego – porozumienia organizacji, czy ośrodki wsparcia. W szczególności dotyczy to partnerskiego umiejscowienia organizacji pozarządowych w systemie realizacji zadań demokratycznego państwa. Dziś potrzebna jest szersza formuła reprezentacji sektora. Konieczny jest dalszy i szybszy proces jego samoorganizacji i federalizacji. Według badania KLON z roku 2001 – 76% organizacji wskazuje brak reprezentacji sektora pozarządowego jako poważny problem. Ta liczba wydaje nam się bardzo wymowna. Podobne potrzeby i towarzyszący im proces samoorganizacji obserwujemy w innych środowiskach (biznesu, samorządu, związków zawodowych), a także w innych krajach (np. Słowacja – tzw. NGOs Gremium czy Wielka Brytania NCVO).

Uważamy za pożyteczne i konieczne stworzenie federacji o charakterze ogólnopolskim i ponadbranżowym. Będziemy zmierzać do jej utworzenia. Jest wiele pytań i dylematów, które trzeba rozwikłać w tym procesie. Jesteśmy tego świadomi i uważamy, że powinny być one przedmiotem publicznej debaty. Naszym zdaniem jest to jednak debata o tym, jak taką federacje powołać, a nie, czy powoływać ją w ogóle.Przy rozstrzyganiu wszystkich złożonych kwestii chcemy odwoływać się do kilku fundamentalnych wartości. Po pierwsze: zasady subsydiarności – a zatem wzmacniania i upodmiotowienia istniejących już porozumień, a nawet wspierania w powoływaniu nowych (szczególnie regionalnych). Co za tym idzie, chcemy takiego wypracowania formuły współpracy, która uwzględniałaby zadania realizowane przez innych. Po drugie: zasady solidarności – wzajemnego wspierania się w działaniach nawet wtedy, kiedy nie dotyczą one bezpośrednio interesów poszczególnych grup branżowych czy regionalnych. Po trzecie: zasady otwartości i parytetu – a zatem tworzenia struktury, w której będzie miejsce na różne formy członkostwa i organizacje różnej wielkości, z zachowaniem jednak właściwych proporcji wpływu na decyzje, adekwatnych do tych różnic.

Doświadczenia ruchu Forum Inicjatyw Pozarządowych, którego inicjatorzy i uczestnicy wywodzą się z najaktywniejszych środowisk fundacji i stowarzyszeń, pokazują potrzebę tworzenia porozumień, które potrafią skutecznie występować w imieniu i na rzecz całego środowiska inicjatyw obywatelskich.
Kilkaset ważnych spotkań, jakie odbyły się w ciągu ostatniego dziesięciolecia w Polsce oraz kilkaset powstałych w tym czasie koalicji i porozumień to dowód na to, jak bardzo potrzebna jest wspólna aktywność. Tego rodzaju ruch pozwala organizacjom formułować stanowisko wobec zagadnień istotnych dla całego sektora pozarządowego i jest to bardzo dobra i sprawdzona forma wspólnego zabierania głosu.

W Polsce jest wiele federacji i związków organizacji pozarządowych, które tworzą różnorodny ruch. Istnieją federacje i związki obejmujące swoim zasięgiem cały kraj i reprezentujące poszczególne sfery działania (np. pomoc społeczna, ekologia). Są też ogólnokrajowe reprezentacje organizacji ściśle wyspecjalizowanych (reprezentacje osób niewidomych, diabetyków) są także reprezentacje budowane według klucza terytorialnego, czy wreszcie sieci organizacji realizujących wspólną misję według wspólnych standardów (np. ośrodki wsparcia).

Kiedy istnieje potrzeba wspólnego występowania w sprawach ważnych dla poszczególnych branż czy regionów, tego rodzaju reprezentacje mogą być wystarczające i skuteczne, a co więcej, są one bardzo ważnym elementem budującym płaszczyzny współpracy. Ale są też sprawy dotyczące wszystkich organizacji pozarządowych, jak działania na rzecz zmian legislacyjnych, regulujących dziedziny istotne z punktu widzenia sektora jako całości (np. wolontariat, ulgi podatkowe, działalność nie nastawiona na zysk). One właśnie wymagają wspólnego, zdecydowanego, a co najważniejsze posiadającego mandat, jednego głosu. Drugą, nie mniej istotną, sprawą jest odpowiedzialność za spójny wizerunek sektora, wspólny głos w sprawie standardów naszych działań i konieczności ich przestrzegania. Obie te dziedziny, jedna skierowana na zewnątrz, druga do wewnątrz sektora, potrzebują płaszczyzny, która pozwoli tworzyć wspólne stanowisko.

Ogólnopolska organizacja, reprezentująca sektor pozarządowy, będzie posiadała mandat, który pozwoli jej zabierać głos w sprawach ważnych dla środowiska. Ogólnopolska federacja, dysponująca szerokim poparciem i otwarta dla wszystkich, będzie taką reprezentacją.

Nasuwa się tu oczywiście wiele zasadniczych pytań związanych z budowaniem takiej reprezentacji, zarówno co do tego kto, kiedy i jak ma ją powołać, jak i co do jej przyszłej struktury i kształtu. Pytania te uważamy za otwarte.

Naszym zdaniem cztery z nich są szczególnie ważne:

  1. Jakie są cele i zadania ogólnopolskiej federacji organizacji pozarządowych?
  2. Jakie kroki należy podjąć w procesie federalizacji i w jakiej kolejności? Jak zharmonizować wzmacnianie lokalnych i branżowych federacji i porozumień, a jednocześnie pracować na struktura ogólnopolską ?
  3. Jaką rolę, zarówno w tworzeniu jak i w przyszłej federacji, powinny odegrać organizacje tworzące infrastrukturę sektora ?
  4. Jaka powinna być struktura powstającej federacji ?
Zapraszamy Państwa do dyskusji. Otwieramy ją naszym głosem w tej sprawie. Ważnym elementem tej debaty będzie, planowane na 20 lutego 2002 roku, spotkanie przedstawicieli porozumień, koalicji, federacji i sieci. W trzecim tygodniu września tego roku odbędzie się III Ogólnopolskie Forum Inicjatyw Pozarządowych – będzie to doskonała okazja do podjęcia wspólnych, znaczących decyzji w sprawie ogólnopolskiej reprezentacji organizacji pozarządowych.Lista organizacji podpisujących się pod listem: