Apel o utworzenie dodatkowych miejsc w Komitetach Monitorujących

Wspieramy apel Polskiej Zielonej Sieci o utworzenie dodatkowych miejsc w Komitetach Monitorujących programy regionalne funduszy europejskich w regionach węglowych, dla organizacji i partnerów społecznych, specjalizujących się w obszarze sprawiedliwej transformacji.

Postulujemy również utworzenie grup roboczych ds. sprawiedliwej transformacji, wspierających komitety monitorujące. Taki wymóg powinien znaleźć się w wytycznych dotyczących komitetów monitorujących, a jego realizacja powinna być weryfikowana na etapie wdrażania programów. 

Polskie regiony węglowe przez dwa ostatnie lata przygotowywały Terytorialne Plany Sprawiedliwej Transformacji po to, aby uzyskać wsparcie z unijnego Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Z Funduszu ma skorzystać pięć regionów węglowych – Górny Śląsk, Wielkopolska Wschodnia, subregion wałbrzyski, Małopolska Zachodnia oraz region bełchatowski. Regiony te stoją przed olbrzymim wyzwaniem zmiany struktury swojej gospodarki na nisko- i zeroemisyjną w ciągu najbliższych kilkunastu lat, a do 2030 roku muszą znacząco zredukować wydobycie węgla oraz emisje gazów cieplarnianych. Będzie się to wiązało z zamykaniem zakładów wydobywczych, rekultywacją i rewitalizacją terenów pokopalnianych oraz tworzeniem nowych miejsc pracy w sektorach gospodarki, które przyczyniają się do osiągnięcia unijnych celów klimatycznych w ramach pakietu Fit for 55 (redukcja emisji gazów cieplarnianych o 55 % do 2030 r. względem 1990 roku oraz neutralności klimatycznej do 2050 roku).

W celu złagodzenia skutków transformacji energetycznej w regionach węglowych, Komisja Europejska w grudniu 2019 r., w ramach Europejskiego Zielonego Ładu zaproponowała utworzenie Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Fundusz ten jest nowym instrumentem finansowym w ramach Polityki Spójności, a sprawiedliwa transformacja jest wyzwaniem na dotąd niespotykaną skalę, przed którym stoją wszystkie polskie regiony węglowe. Dlatego koniecznym jest, aby Instytucje Zarządzające Funduszem Sprawiedliwej Transformacji na poziomie regionalnym wdrażały i monitorowały ten instrument w sposób adekwatny do skali potrzebnych działań. Mimo, że Fundusz Sprawiedliwej Transformacji jest zintegrowany z programem regionalnym, to Terytorialny Plan Sprawiedliwej Transformacji jest odrębnym dokumentem, a działania i cele operacyjne w nim zawarte wymagają adekwatnego i merytorycznego wsparcia ze strony Komitetu Monitorującego.

W związku z powyższym konieczne jest utworzenie dodatkowych miejsc w Komitetach Monitorujących programy regionalne funduszy europejskich w regionach węglowych dla organizacji i partnerów społecznych specjalizujących się w obszarze sprawiedliwej transformacji. Obligatoryjne powinno być również utworzenie grup roboczych ds. sprawiedliwej transformacji w ramach Komitetów Monitorujących, w regionach objętych Funduszem Sprawiedliwej Transformacji. Aby efektywnie wykorzystać wsparcie z funduszu, polskie regiony węglowe muszą napisać dobre, ambitne projekty, które odpowiedzą na wyzwania przed nimi stojące. Projekty te muszą brać pod uwagę specyfikę regionów oraz tworzyć nowe możliwości przed osobami odchodzącymi z pracy w sektorze górniczym lub okołogórniczym. Grupy robocze ds. sprawiedliwej transformacji powinny sprawować rolę opiniodawczą i doradczą, a ich skład powinny tworzyć instytucje i osoby, które przez dwa ostatnie lata pracowały nad zapisami Terytorialnych Planów Sprawiedliwej Transformacji. Dzięki doświadczeniu osób i instytucji, które dotychczas pracowały nad Terytorialnymi Planami Sprawiedliwej Transformacji, Komitet Monitorujący będzie w stanie zapewnić kryteria wyboru projektów, które przysłużą się regionom węglowym w tworzeniu nowej, alternatywnej gospodarki przyjaznej dla lokalnej społeczności i środowiska naturalnego.

Grupa ds. sprawiedliwej transformacji w ramach Komitetu Monitorującego nie tylko monitorowałaby prawidłowość wdrażania TPST, ale też pomagała zapewnić komplementarność z interwencjami programu regionalnego w innych obszarach. To zwiększyłoby efektywność wykorzystania funduszy unijnych na cele budowania gospodarki neutralnej klimatycznie

W niektórych Terytorialnych Planach Sprawiedliwej Transformacji pojawiają się zapisy, że zostanie utrzymana opiniodawcza rola grupy roboczej, pracującej nad tworzeniem zapisów TPST w stosunku do Komitetu Monitorującego działającego w ramach programu regionalnego funduszy europejskich. Liczymy na to, że we wszystkich województwach objętych FST taka grupa powstanie, po to, aby dzielić się swoimi kompetencjami i wsparciem merytorycznym.

Biorąc pod uwagę powyższe, apelujemy o wprowadzenie wymogu tworzenia grup roboczych ds. sprawiedliwej transformacji w Komitetach Monitorujących te programy regionalne, których częścią jest TPST. Jako przedstawiciele organizacji od samego początku zaangażowanych w proces sprawiedliwej transformacji deklarujemy gotowość do wsparcia Państwa w procesie tworzenia wytycznych dot. KM oraz tworzenia i pracy grup roboczych.

Pełna treść apelu: Apel-o-utworzenie-dodatkowych-miejsc-w-Komitetach-Monitorujacych-oraz-grup-roboczych-ds.-sprawiedliwej-transformacji