Apel o wspólne działanie organizacji pacjenckich i pozarządowych na rzecz pełnej i pilnej implementacji w Polsce Dyrektywy transgranicznej.

Organizacje pacjenckie, będące członkami Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych: Fundacja Urszuli Jaworskiej oraz Fundacja MY Pacjenci, zgłosiły się do Zarządu OFOP z wnioskiem o poparcie ich starań na rzecz pełnej implementacji w Polsce Dyrektywy o prawach pacjentów w transgranicznej opiece zdrowotnej.

Organizacje pacjenckie, będące członkami Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych: Fundacja Urszuli Jaworskiej oraz Fundacja MY Pacjenci, zgłosiły się do Zarządu OFOP z wnioskiem o poparcie ich starań na rzecz pełnej implementacji w Polsce Dyrektywy o prawach pacjentów w transgranicznej opiece zdrowotnej. Dyrektywa ta weszła w życie 25.10.2013, nie zostały jednak przez Ministerstwo Zdrowia przygotowane na czas rozporządzenia wykonawcze wdrażające Dyrektywę do polskiego prawa. W złożonym do konsultacji społecznych projekcie ustaw wprowadzających zaproponowano szereg ograniczeń i rozwiązań o charakterze uznaniowym, które stwarzają zagrożenie dla praw pacjentów i obywateli do swobody leczenia za granicą, wprowadzonej przez unijną Dyrektywę. Na konsultacje społeczne tego ważnego z perspektywy praw pacjentów i obywateli aktu prawnego dano stronie społecznej tylko 7 dni. Dotychczas te propozycje strony rządowej nie zostały wdrożone.

W Unii Europejskiej zdecydowana większość pacjentów leczy się w swoim kraju. Istnieją jednak sytuacje, w których pacjenci chcą lub muszą skorzystać z usług medycznych za granicą – zarówno w razie nagłego wypadku, jak i w przypadku, gdy konieczna jest wysoce specjalistyczna opieka. Dotychczas zasady korzystania z opieki zdrowotnej za granicą oraz zwrotu kosztów leczenia były w krajach członkowskich Unii Europejskiej zróżnicowane. Od 25 października 2013 roku w Polsce i całej UE zaczęła obowiązywać Dyrektywa 2011/24/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 9 marca 2011 r. w sprawie stosowania praw pacjentów w transgranicznej opiece zdrowotnej.

Dyrektywa transgraniczna zakłada wolność wyboru miejsca leczenia. Co to oznacza dla polskich pacjentów w praktyce?

• Pacjenci mogą skorzystać z refundowanej opieki medycznej w innym kraju UE, nie tylko w razie wypadku lub nagłej choroby (jak dotychczas), ale także w przypadku zaplanowanego leczenia – pod warunkiem, że dany rodzaj leczenia jest dostępny w krajowym koszyku świadczeń gwarantowanych. Oznacza to, że polski pacjent będzie mógł otrzymać zwrot kosztów leków przepisanych za granicą, jeżeli widnieją one na polskiej liście leków refundowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Porada specjalisty, badanie lub zabieg wykonane w innym kraju UE zostanie zrefundowane w przypadku, gdy znajduje się ono w polskim koszyku świadczeń gwarantowanych.
• Pacjenci płacą za opiekę medyczną za granicą, a następnie otrzymują zwrot kosztów leczenia od swojego ubezpieczyciela do wysokości kwoty, jaka musiałaby być poniesiona za ich leczenie w kraju przez NFZ. Innymi słowy, polskim pacjentom NFZ zwróci pieniądze za leki, poradę specjalisty, badanie lub zabieg według polskich stawek, a jeżeli leczenie za granicą będzie droższe, różnicę z własnej kieszeni pokryje pacjent. 
• W szczególnych przypadkach wymagających opieki szpitalnej państwa członkowskie UE mogą zdecydować o wprowadzeniu systemu udzielania zgody na leczenie za granicą. W ustawie zdrowotnej implementującej dyrektywę transgraniczną polski resort zdrowia ma określić świadczenia wymagające osobnej zgody NFZ – takie jak terapie obejmujące pobyt w szpitalu co najmniej jedną noc i leczenie wysokospecjalistyczne. Ponadto, zgodnie z zastrzeżeniami Ministerstwa Zdrowia, na zaplanowane leczenie za granicą trzeba będzie mieć skierowanie od polskiego lekarza.

Dyrektywa transgraniczna jest krokiem w kierunku poprawy organizacji i jakości systemu opieki medycznej w Polsce – wdraża zasadę swobody przepływu świadczeń zdrowotnych (do tej pory ograniczoną mechanizmem kontraktacji NFZ) oraz umożliwia współpłacenie pacjentów za usługi medyczne (do tej pory wybór pacjenta był pomiędzy koniecznością płacenia 100% w prywatnej lub czekania w kolejce na darmową opiekę w publicznej służbie zdrowia).

W jakim stopniu na dyrektywie transgranicznej zyskają polscy pacjenci, lekarze i świadczeniodawcy zależy teraz od zakresu jej implementacji i od ograniczeń planowanych do wprowadzenia przez Ministerstwo Zdrowia. Im dłuższa lista procedur medycznych wymagających zgody NFZ w przypadku realizacji za granicą, im więcej zaświadczeń i skierowań potrzebnych do rozliczenia z płatnikiem zwrotu kosztów leczenia za granicą, im niższa maksymalna kwota na leczenie za granicą do wykorzystania każdego roku i im dłuższe opóźnienia w przygotowaniu przepisów wykonawczych do Dyrektywy, tym mniejsze korzyści dla pacjentów i innych podmiotów w ochronie zdrowia w Polsce. Ministerstwo Zdrowia przytacza argument, że leczenie transgraniczne może istotnie obciążyć budżet przeznaczony na ochronę zdrowia i stoi na stanowisku, że dopóki Dyrektywa nie jest wdrożona do polskiego prawa pacjenci mogą dochodzić zwrotu kosztów od NFZ na drodze sądowej. Odroczenie implementacji Dyrektywy jest więc narzędziem ochrony budżetu płatnika kosztem ograniczenia Praw Pacjentów i obywateli.

Organizacje pacjenckie, które wystąpiły z inicjatywą wspólnych działań sektora pozarządowego na rzecz pilnego i pełnego wdrożenia Dyrektywy w Polsce stoją na stanowisku, że wspólne działania dają szansę na pełniejsze wykorzystanie korzyści, jakie pacjentom i obywatelom w Polsce daje Dyrektywa transgraniczna. Starania organizacji pacjenckich i pozarządowych na rzecz pilnej i pełnej implementacji Dyrektywy transgranicznej uzyskały patronat Rzecznika Praw Obywatelskich.

 

Urszula Jaworska                                                                           Ewa Borek

Fundacja Urszuli Jaworskiej                                                       Fundacja MY Pacjenci

 

Kontakt z Grupą Roboczą ds. dyrektywy transgranicznej: [email protected], [email protected]