Co przyniesie organizacjom nowy budżet Unii? Sprawozdanie z sesji „Samo się nie zrobi – czyli o tym, jak organizacje mogą wpłynąć na fundusze europejskie na lata 2014-2020?”
Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych, w ramach sesji OFIP-u, poruszyła temat przyszłości funduszy europejskich 2014-2020. Dziś z całą pewnością można powiedzieć, że sobotnie spotkanie(17 września) było bardzo ważnym wydarzeniem dla sektora oraz zobrazowało istotne problemy związane z unijnym systemem środków strukturalnych.
Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych, w ramach sesji OFIP-u, poruszyła temat przyszłości funduszy europejskich 2014-2020. Dziś z całą pewnością można powiedzieć, że sobotnie spotkanie(17 września) było bardzo ważnym wydarzeniem dla sektora oraz zobrazowało istotne problemy związane z unijnym systemem środków strukturalnych.
Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych, w ramach sesji OFIP-u, poruszyła temat przyszłości funduszy europejskich 2014-2020. Dziś z całą pewnością można powiedzieć, że sobotnie spotkanie (17 września) było bardzo ważnym wydarzeniem dla sektora oraz zobrazowało istotne problemy związane z unijnym systemem środków strukturalnych.
Nieformalne konsultacje polskich propozycji dla Komisji Europejskiej już trwają
VI Ogólnopolskie Forum Inicjatyw Pozarządowych jest już za nami. Wśród kilkudziesięciu spotkań eksperckich, konferencji i sesji, jednym z bardziej interesujących tematów, była problematyka przyszłości funduszu europejskich na lata 2014-2020. Sesja umożliwiła uczestnikom wysłuchanie głosu ekspertów i poznania od kuchni prac rządu w czasie prezydencji. Niektóre z tych informacji bardzo zaskoczyły zebranych gości.
W przyszłym okresie programowania niemal pewne jest, że kwota przyznana Polsce w ramach przyszłej polityki spójności, nie będzie niższa od poprzednio przyznanej transzy (69 miliardów euro). Jak powiedziała pani Kamila Wadecka, Radca Ministra z Departamentu Koordynacji Polityki Strukturalnej Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, nie jest obecnie znana konkretna kwota dofinansowania. Ze względu na powracające zawirowania w gospodarce europejskiej nie da się potwierdzić, czy przedstawione przez komisarza do spraw budżetu Janusza Lewandowskiego, dane mówiące o 80 miliardach euro przyznane Polsce, są nadal realną perspektywą. Ekspertka z Ministerstwa Rozwoju Regionalnego podkreśliła, że nadzór społeczny nad funduszami zostanie wzmocniony, szczególnie w wymiarze lokalnym – Komisja Europejska będzie bardzo naciskać na realizację zasady partnerstwa. Rozporządzenia mają być konsultowane szeroko z partnerami społeczno-gospodarczymi. Na górze ta świadomość się wzmocniła. Jednak to właśnie wątek konsultacji wywołał na sali poruszenie i nierzadko oburzenie. Przedstawicielka MRR poinformowała bowiem, że nieformalnie prowadzone są już dyskusje nad polskimi propozycjami dla Komisji Europejskiej ,nie chciała jednak ujawnić kto konkretnie bierze udział w pracach tej grupy –są tam grona społeczne, akademickie, ale nie mogę podać kto. Nie jest to stała grupa, […]nie ma w niej przedstawicieli NGO-sów, mimo że były wysyłane zaproszenia. Zebrani goście, głównie przedstawiciele organizacji pozarządowych i trzeciego sektora, domagali się podania bardziej szczegółowych danych np. nazw organizacji i reprezentacji partnerów społecznych – niestety bez odpowiedzi. Dyrektor Programu Reprezentacji NGO z Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych, pani Agata Wiśniewska-Górczewska, która prowadziła sesję, poinformowała że OFOP będzie się domagał wyjaśnień w tej sprawie.
Pani Wadecka powtórzyła, że szerokie konsultacje będą prowadzone, zarówno w formie spotkań, jak i uwag przesyłanych do Ministerstwa. Zasugerowała zebranym śledzenie strony MRR, zobowiązując się do dopilnowania, aby informacji w zakładce „konsultacje”. Uwagi będzie można przesyłać bezpośrednio do Komisji Europejskiej oraz specjalnych ciał i instytucji UE, takich jak Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny, czy Komitet Regionów.
5 października prawdopodobnie poznamy projekty rozporządzeń funduszy europejskich 2014-2020
Dyrektor Departamentu Zarządzania EFS w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego, pan Paweł Chorąży, przypomniał, że piątego października Komisja Europejska zaprezentuje rozporządzenia dla funduszy europejskich 2014-2020. Jest to kolejny termin podany przez KE, ale jak podkreślił pan Dyrektor, wydaje się on być najbardziej prawdopodobnym. Dodał on, że przełom tego i przyszłego roku to początek szerszej dyskusji na temat programów operacyjnych i poprosił Ogólnopolską Federację Organizacji Pozarządowych o przygotowanie uwag sektora na temat dotychczasowych doświadczeń. Mimo, iż pewne informacje mają być ujawnione dopiero na początku października, pan Chorąży pokusił się o wyjawienie kilku prawdopodobnych założeń na temat zmian w Europejskim Funduszu Społecznym w okresie 2014-2020. Otóż Fundusz ma być bardziej widoczny wśród innych programów europejskich. Nie jest pewne czy zostanie zwiększona alokacja środków w obszarze społecznym, ale nie można tego wykluczyć. Jak podkreślił, Polska jednak ma ograniczone możliwości absorbcji. Ponadto Europejski Fundusz Społeczny ma zostać odbiurokratyzowany i ma skupić się na rezultatach. Pojawiły się również propozycje określenia wspólnych wskaźników produktu i rezultatu dla wszystkich krajów, co w połączeniu ze Strategią na rzecz Inteligentnego i Zrównoważonego Rozwoju Sprzyjającego Włączeniu Społecznemu (EUROPA 2020) doprowadzić ma do koncentracji tematycznej programów wokół obszarów, które dla krajów członkowskich są najbardziej problematyczne np. jeśli Polska ma większą od innych stopę ubóstwa, to więcej środków pójdzie właśnie na ten obszar – zauważył Chorąży. Co jednak ważne, według eksperta, zakres tematyczny Funduszu będzie podobny( zatrudnienie, integracja społeczna, edukacja), a w regionach słabiej rozwiniętych dojdzie do wzmocnienia zdolności interwencji. Ponadto mają zostać rozszerzone zasady horyzontalne, takie jak np. równość płci – choć jeszcze nie wiadomo, w jakich obszarach tematycznych.
Dyrektor Zarządzania Europejskiego Funduszu Społecznego poinformował też o planowanym wzmocnieniu programów regionalnych poprzez odejście od zasady monofunduszowości. Zakładane jest więc, że projekty w ramach danego programu operacyjnego będą finansowane zarówno z EFS-u, jak i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Pełniący funkcję attaché w Wydziale Polityki Regionalnej i Spójności w Stałym Przedstawicielstwie RP przy Unii Europejskiej w Brukseli, podał dane dotyczące organizacji pozarządowych korzystających z funduszu społecznego. Okazuje się, że sektor NGO stanowi najliczniejszą grupę beneficjentów programu Kapitał Ludzki. Z pośród 27 tysięcy realizowanych projektów, aż 12,9 tys. (47%) było i jest realizowane przez sektor pozarządowy. Średnia wartość projektów realizowanych z Programu Operacyjnego Kapitału Ludzkiego, o które starały się organizacje z funduszu społecznego wynosi 285 tys złotych, co procentowo plasuje organizacje w dole tabeli uzyskiwanych alokacji środków, natomiast ilość projektów realizowanych jest zdecydowanie najwyższa spośród innych grup beneficjentów.
Na koniec panelista przyznał, że fundusz ten stracił na swojej elastyczności i bliskości problemów. Zapowiedział on, że Polska będzie postulować zmianę tego stanu rzeczy – potrzebne jest zbudowanie nowej formy partnerstw i przeniesie jej z poziomu wojewódzkiego na niższe, być może na poziom powiatu lub jeszcze niżej.
Głos organizacji
Jak organizacje mogą wpłynąć na fundusze europejskie na lata 2014-2020? Między innymi poprzez mówienie o swoich doświadczeniach na temat dotychczasowej praktyki z systemem funduszy strukturalnych.
Pan Tomasz Schimanek, trzeci z panelistów, reprezentujący sektor NGO, oznajmił, że nadal większość organizacji pozarządowych nie korzysta z Europejskiego Funduszu Społecznego, mimo że duża część deklarowała taką chęć. Dodał on, że nierzadko to właśnie EFS wyznacza kierunki działania organizacji a nie one same– nie dobre jest to że pieniądze dominują – podkreślił Gość. Ponadto zwrócił on uwagę, że nieraz proces przyznania dotacji i realizacji projektu istotnie organizacje osłabiał, głównie ze względu na opóźnienia w otrzymaniu środków i braku możliwości dotrzymania terminów. Skutkiem takich sytuacji było zadłużanie się organizacji pozarządowych, w wyniku naliczanych odsetek oraz co gorsze, utrata opinii partnera godnego zaufania.
Ważną kwestię, poruszoną przez wieloletniego działacza pozarządowego, stanowiła opinia na temat programów strukturalnych funduszy europejskich –Nie można tworzyć tak dużych programów jak PO KL, który jest zdecydowanie za duży. Efektywniejsze będzie zrobienie kilku programów wdrożeniowych. Wyraził on również nadzieję, że granty globalne w przyszłym okresie programowania będą wreszcie zastosowane, podkreślając że dotychczasowy system grantowy powinien ulec generalnej zmianie, w kierunku uelastycznienia systemu dotacji. Zwrócił on również uwagę na problem upolitycznienia przez władze EFS programu na poziomie regionalnym: Należy zadbać o większą równorzędność partnerów – Instytucja Zarządzająca może wszystko a beneficjent nie może nic – przykładowo: jedna strona może łamać terminy, druga nie.
Zupełnie inny problem został podjęty przez uczestników spotkania. Dotyczył on procesu oceniania wniosków o dofinansowanie projektów. Otóż pojawiały się opinie mówiące o tym, że mamy do czynienia z dwoma ewaluacjami formalnymi oraz brakiem kompetencji ekspertów oceniających wnioski. Przedstawiciele sektora pozarządowego zasugerowali wprowadzenie systemu szkoleń dla urzędników, bądź większe zaangażowanie w proces oceny, ekspertów z zewnątrz Ministerstwa. W odpowiedzi pan Paweł Chorąży podał informację, iż ponad jedna trzecia wszystkich oceniających wnioski, to eksperci z poza Ministerstwa i klucza administracji publicznej, natomiast obiecał, że Departament kwestii tej się przyjrzy.
Drugą najczęściej zgłaszaną kwestią przez słuchaczy, było zagadnienie prac komitetów i podkomitetów monitorujących. Według dyskutantów, ciała te nie spełniają swojej roli. Członkowie nie zgłaszają nowych propozycji do programów operacyjnych, nie krytykują złych rozwiązań wdrażanych, a tylko zatwierdzają pieniądze z obawy, że zostaną wyrzuceni z organizacji, czy firmy – powiedział przedstawiciel Związku Pracodawców. W czasie dyskusji podkreślono istotną potrzebę wprowadzenia szkoleń dla członków komitetów oraz istnienie faktu braku realnego ich wsparcia w podkomitetach i komitetach monitorujących, które umożliwiłoby im niezależne i profesjonalne działanie. Pojawiła się również kontrowersyjna uwaga, ze strony przedstawiciela organizacji pozarządowych, sugerująca że członkowie komitetów ze strony partnerów społeczno-gospodarczych, którzy zgłaszają dużo uwag – mają większe problemy by potem uzyskać granty. Kwestia ta na pewno maga rozwiązania w przyszłości.
Jak wynika z przebiegu spotkania, dotychczasowy system unijnych funduszy nie był pozbawiony wad. Oprócz regulacji, które daje nam Unia Europejska, bardzo istotną rolę odgrywają tutaj uwarunkowania wewnętrzne i niepisane zasady współżycia społecznego. Organizacje pozarządowe muszą włączyć się w dyskusje nad tymi zasadami, zarówno na poziomie formalnych przepisów unijnych, jak i zmian postaw mentalnych u aktorów tego procesu.
Niemożliwym było przedyskutowanie wszystkich tematów podniesionych zarówno przez panelistów jak i uczestników sesji (mimo że ta wydłużyła się ponad czas wyznaczony w programie). Pewne jest, że należy kontynuować tą publiczną dyskusję tym donioślej , im bliżej jest do ostatecznych rozwiązań określających charakter funduszy europejskich w przyszłym okresie programowania. Sobotnia sesja organizowana w ramach VI Ogólnopolskiego Forum Inicjatyw Pozarządowych dowiodła, że organizacje są gotowe włączyć się w proces konsultacji i mają w tym względzie dużo do opowiedzenia.
OFOP zachęca do włączenia się w dalszą dyskusję nad przyszłą polityką spójności. Organizacje zainteresowane, proszone są o kontakt: [email protected]
Zapoznaj się z dotychczas podjętymi działaniami Federacji w tej sprawie: