Dobre praktyki – „NGO bez barier. Standardy w organizacjach pozarządowych”

Przede wszystkim chciałbym powiedzieć, żeby nie należy obawiać się zatrudnienia osób niepełnosprawnych… Często okazuję się, że osoby niepełnosprawne są lepszymi pracownikami, mam na myśli, że są bardziej wydajni, zależy im bardziej na pracy..Wielu pracodawców, z którymi współpracujemy w zakresie praktyk zawodowych osób z upośledzeniem umysłowym, chwali naszych praktykantów. Podkreślają oni, że osoby te nie robią zbyt wielu przerw w pracy, są bardzo skoncentrowane na swojej pracy, są solidne i cierpliwe. Dlatego, tak jak powiedziałem na początku… nie trzeba bać się zatrudniania osób niepełnosprawnych, ponieważ ich zatrudnienie przynosi same korzyści. (M.W, PSOUU koło w Iławie)

Na zdjęciu: Marian Wilkowski

Rozmowa z Marianem Wilkowskim z Iławskiego Koła PSOUU

Rozmawia Edyta Radzewicz- koordynatorka projektu NGO bez barier

ER: Panie Marianie, Pańska organizacja zarówno działa na rzecz osób niepełnosprawnych, dokładnie osób z upośledzeniem umysłowym aktywizując swoich podopiecznych do podjęcia zatrudnienia, jak i zatrudnia pracowników z niepełnosparwnościami.

Zanim jednak, porozmawiamy o szczegółach Państwa praktyki, chciałabym Pana poprosić, aby opowiedział nam Pan coś więcej o swojej organizacji. Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym ma długą historię. Jest  powszechnie znaną organizacją, więc skupmy się może na historii i działaniach właśnie Koła w Iławie.

M.W.: Zacznę może jednak od historii PSOUU i powiem kilka zdań na ten temat, bo warto… a później skupię się na naszym Kole w Iławie.  W 1963 roku zrodził się ogólnopolski ruch rodziców dzieci z upośledzeniem umysłowym, który na początku działał  pod patronatem Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci. Ruch ten powstał niejako w odpowiedzi na trudną sytuację w jakiej znajdowały się osoby z upośledzeniem umysłowym oraz ich rodzice w tamtym czasie. Dokładnie chodziło o brak wsparcia…, ówczesne władze mało interesowały się sytuacją tej grupy, nie było tak jak ma to miejsce teraz prężnie działających organizacji pozarządowych, do których można byłoby się zwrócić o pomoc… Ogólnie brakowało dobrze rozwiniętej oferty specjalistycznej pomocy. W związku z tym, w 1991 roku postanowiono stworzyć bardziej zorganizowaną strukturę, która intensywnie działałaby na rzecz osób z upośledzeniem umysłowym i ich rodzin…  w ten sposób powstało Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym. Natomiast Koło PSOUU w Iławie działa od 1985 roku. Na początku swojej działalności liczyło 20 członków, dziś w Kole zrzeszonych jest 90 osób. Członkami Koła są osoby z upośledzeniem umysłowym, rodzice dzieci z upośledzeniem umysłowym oraz specjaliści zajmujący się tym tematem. Działalność naszego Koła od 1996 koncentruje się głównie na Warsztacie Terapii Zajęciowej. Od 2006 roku funkcjonuje u nas Zespół Rehabilitacyjno- Terapeutyczny, który  finansowany jest głównie z różnych grantów. W maju tego roku ruszyło Centrum Wsparcia Aktywności Osób Niepełnosprawnych.

ER: Proszę w takim razie powiedzieć  coś więcej o tych trzech działaniach?

M.W.: Warsztat Terapii Zajęciowej realizuje zadania z obszaru rehabilitacji zawodowej i społecznej, których celem jest poprawa sprawności w ogólnym funkcjonowaniu osoby niepełnosprawnej, w zakresie niezbędnym do prowadzenia przez nią niezależnego, samodzielnego i aktywnego życia – na miarę indywidualnych możliwości, w tym również podjęcia zatrudnienia. Rehabilitacja zawodowa osób niepełnosprawnych w Warsztacie Terapii Zajęciowej prowadzona jest w różnych formach, w zależności od aktualnego poziomu umiejętności zawodowych uczestnika i potencjalnych możliwości jego rozwoju zawodowego. Aktywizacja zawodowa to min.: indywidualne i grupowe spotkania ze specjalistą ds. rehabilitacji zawodowej, uczestnictwo w szkoleniach i spotkaniach informacyjnych związanych z zatrudnieniem, wizyty w zakładach pracy, rejestrację w powiatowym urzędzie pracy, współpraca z PUP, uczestnictwo w nieodpłatnych praktykach zawodowych – wewnętrznych czyli na terenie Warsztatu i zewnętrzne na terenie miasta min. sklep Media Expert , staże i przygotowanie zawodowe odbywane w Przedszkolu Miejskim Nr 4 i Nr 5. Dzięki działaniom WTZ pracę podjęło 8 osób, a kolejne mają szansę na podjęcie zatrudnienia najbliższym czasie. Terapeutyczno – wychowawczym aspektem WTZ, jest przygotowanie uczestników do życia poprzez kształcenie preferowanych społecznie zachowań i postaw, kompetencji komunikacyjnych, cech dobrego pracownika oraz pełnienia różnych ról społecznych. Kompleksowe oddziaływanie rewalidacyjne ma również na celu rozwijanie zainteresowań, utrzymywanie aktywności umysłowej uczestnika na optymalnym dla niego poziomie, wpływanie na poprawność kontaktów społecznych i stanów emocjonalnych. Na zajęcia terapeutyczne do WTZ, które trwają od poniedziałku do piątku w godz. 08.00-15.00, uczęszcza 55 uczestników, wśród których są osoby z różnego rodzaju niepełnosprawnościami.

Jeśli chodzi o Zespół Rehabilitacyjno – Terapeutyczny (ZR-T) to istnieje on od wiosny 2006 roku. Zajęcia skierowane są do dzieci i młodzieży niepełnosprawnej w wieku od 3 do 18 lat z terenu miasta Iława oraz pobliskich miejscowości. Cele i zadania, jakie stawia przed sobą ZR-T, obejmują prowadzenie interdyscyplinarnej pomocy dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej przez m.in.: ustalenie wielospecjalistycznej diagnozy (psychologiczno – logopedycznej oraz oceny sfery ruchowej dziecka); opracowanie i wdrażanie szczegółowego wielospecjalistycznego i kompleksowego postępowania w sferze psychicznej, ruchowej, społecznej i emocjonalnej rozwoju dziecka, między innymi prowadzenie indywidualnych i grupowych form terapii oraz rehabilitacji dziecka, a także zajęć rewalidacyjno – wychowawczych; opracowanie i realizowanie psychologicznych programów wsparcia rodziny dziecka niepełnosprawnego. Zajęcia prowadzone są od poniedziałku do piątku w godzinach 15.00-18.00. Z różnych form zajęć korzysta ok. 30 dzieci. W ramach pracy Zespołu działa Grupa Wsparcia dla rodziców podopiecznych oraz punkt informacyjno – doradczy.

Natomiast Centrum Wspierania Aktywności Osób Niepełnosprawnych (CWAON) swoją ofertę  kieruje do dorosłych osób niepełnosprawnych z terenu powiatu iławskiego, które posiadają orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym i znacznym, lub orzeczeniem równoznacznym. CWAON jest odpowiedzią na potrzebę utworzenia w naszym regionie ośrodka wsparcia dla dorosłych osób niepełnosprawnych, które znajdują się w szczególnej sytuacji życiowej i z różnych powodów nie mogą liczyć na pomoc ze strony już istniejących placówek, instytucji lub ta pomoc jest dla nich niewystarczająca. Centrum jest czynne we wtorki i czwartki w godz. 15.00 – 18.00. Dodatkowo w jedną z sobót każdego miesiąca organizowane są dla osób niepełnosprawnych formy aktywnego wypoczynku i rekreacji, tj. wycieczki, pikniki, spotkania integracyjne. Z pomocy Centrum korzysta ok. 80 osób niepełnosprawnych.

E:R: Aktywizacja zawodowa, jak Państwo  to robią?

M.W.:  Przede wszystkim chciałbym powiedzieć, że jest to proces długotrwały, często zdarza się, że przychodzą do nas osoby, które już od razu chciałby podjąć  zatrudnienie, ale z doświadczenia wiemy, że lepiej poświecić więcej czasu na przygotowanie bo to daje lepsze efekty. Nawet jeśli dana osoba bardzo chce pracować bez specjalistycznego przygotowania, często zdarza się, że nawet jak uda jej się znaleźć pracę to później pojawią się problemy z jej utrzymaniem. Skąd taki wniosek… Związane jest to ze specyfiką osób z upośledzeniem umysłowym. Chodzi o to, aby dobrze poznać zarówno możliwości, jak i zainteresowania czy upodobania danej osoby co do przyszłej pracy a to wymaga czasu… Powiem na podstawie przykładu: Trafia do nas nowa osoba, przeważnie młoda, często tuż po szkole specjalnej i  wtedy przez te 3 miesiące przygotowania obserwujemy ją i sprawdzamy jej predyspozycje zawodowe. Następnie pod tym kątem szukamy dla niej zatrudnienia. Staramy się w ten sposób również w jakimś stopniu nauczyć ją wytrwałości i dokładności. Poza tym, chcemy być pewni, że dana osoba dobrze odnajdzie się w nowej dla niej sytuacji. Co więcej, ważne jest dla nas, aby osoby, które przygotowujemy do podjęcia zatrudnienia były przykładem dla innych, stąd musimy być pewni, że sobie poradzą… Jeden negatywny przypadek  może  zepsuć wizerunek naszych działań i w ten sposób zniechęcać naszych lokalnych pracodawców do zatrudniania osób z upośledzeniem umysłowym.

E.R.: Czy praktyki zawodowe, które organizujecie dla uczestników swoich warsztatów są częścią tego procesu przygotowania?

M.R.: Tak. Właśnie nasze praktyki wewnętrzne są po to, żeby  się upewnić, że dana osoba poradzi sobie później.

E.R.: Proszę powiedzieć coś więcej o tych praktykach, jak one przebiegają, jakie są ich rezultaty? Jakie wskazałby Pan sukcesy i trudności?

M.R: W okresie od stycznia do czerwca 2009 roku mieliśmy 9 praktykantów. Te praktyki odbywają się u nas w Kole.  Praktykanci dostają różnego rodzaju zadania do wykonania np. posprzątanie biura, przygotowanie spotkania, pracę biurową czy pracę gospodarczą. Podczas tych praktyk u nas sprawdzamy jak wywiązują się oni z tych zadań. Zwracamy uwagę na punktualność oraz obowiązkowość. Ogólnie na wszystko to, na co zwracają uwagę później pracodawcy. Jak dana osoba się u nas sprawdzi to wtedy mamy dodatkowy atut do przedstawienia dla  pracodawców kiedy staramy się o praktyki zewnętrzne.  Jeśli chodzi o drugi rodzaju praktyk, które oferujemy to są to właśnie praktyki zewnętrzne. Odbywają się one w różnych firmach, hurtowniach, restauracjach czasem urzędach państwowych. Współpracujemy w przypadku praktyk zewnętrznych z naszym Urzędem Pracy. W ten sposób staramy się dotrzeć do jak największej liczby firm, w których nasi podopieczni będą mogli odbyć praktykę lub staż zawodowy. Spytała Pani o nasze sukcesy i trudności…. Na pewno dużym sukcesem jest , fakt że wielu z naszych praktykantów odbywając praktyki zewnętrzne czy nawet staże zawodowe otrzymuje szansę, aby zaprezentować siebie i swoje umiejętności zawodowe z jak najlepszej strony . Jest to także okazja, aby pracodawca i współpracownicy zapoznali się i oswoili z nowym członkiem zespołu pracowniczego, który jest dotknięty niepełnosprawnością intelektualną

A jeśli chodzi o trudności to związane one są z funkcjonowaniem naszych warsztatów zajęciowych. Chodzi o to, że istnieje taki przepis, który nakazuje wypisanie z warsztatu danej osoby jeśli dostała ona staż. I  często później pojawia się problem bo na wolny wakat po osobie, która została skierowana do odbycia stażu zawodowego zobligowani jesteśmy przyjąć nowego uczestnika. A ze względu na sytuację gospodarczą potencjalni pracodawcy odmawiają zatrudnienia osób po odbytym stażu zawodowym, taka osoba wraca do nas i wtedy pojawia się problem bo jak wytłumaczyć osobie z niepełnosprawnością intelektualną, że nie będzie mogła ponownie tak od razu uczestniczyć w zajęciach warsztatowych. (Musi czekać aż pojawi się wolne miejsce).

E.R.: Rozumiem. Teraz chciałbym porozmawiać o zatrudnieniu niepełnosprawnych pracowników w Państwa organizacji. Dokładnie o tym, od kiedy zatrudniacie, ile osób…jak doszło do podjęcia decyzji o zatrudnieniu osób niepełnosprawnych, czy był to przypadek, czy świadomy wybór…?

M.W.: Można powiedzieć, że w naszej organizacji są dwie grupy pracowników z niepełnosprawnością, ponieważ część naszych pracowników nabyła niepełnosprawność w trakcie zatrudnienia u nas i to są dwie osoby oraz jedna osoba została u nas zatrudniona już będąc osobą niepełnosprawną  i pracuję w punkcie doradczo- informacyjnym (Punkt Doradczo – Informacyjny –– zajmujący się: przygotowaniem dokumentów w celu ubiegania się o orzeczenie lub dofinansowanie do zakupu sprzętu rehabilitacyjnego, itp.; udzielaniem informacji o ulgach i uprawnieniach osób niepełnosprawnych; udzielaniem informacjo o możliwości wsparcia finansowego i rzeczowego na rzecz osób niepełnosprawnych, poradnictwem związanych z organizacjami i instytucjami prowadzącymi działania na rzecz osób niepełnosprawnych). W sumie te trzy osoby pracują u nas od 1993, 2001 i 2006 roku. W ostatnim przypadku  był to świadomy wybór, że zatrudnimy osobę niepełnosprawną. Jednym z warunków PFRON-u na otwarcie takiego punktu było, zatrudnienie w nim osoby niepełnosprawnej.

E.R.: Proszę nam powiedzieć  w jaki sposób przeprowadzili Państwo rekrutację tego pracownika?

M.W.: Daliśmy ogłoszenie do Urzędu Pracy. Zamieściliśmy je również na naszej stronie internetowej jak i w prasie lokalnej. W ogłoszeniu zaznaczyliśmy, że ofertę naszą kierujemy do osób niepełnosprawnych. Tak naprawdę, tylko ta jedna osoba[którą zatrudniliśmy] spełniała wszystkie warunki, tzn. miała wyższe wykształcenie oraz posiadała wymagane przez nas doświadczenie.

E. R.: Dużo osób niepełnosprawnych odpowiedziało na Państwa ogłoszenie?

M.W.: No właśnie, nie. Muszę powiedzieć, że otrzymaliśmy mało ofert od osób niepełnosprawnych…

E.R.: Jak Pan myśli dlaczego tak mało osób odpowiedziało?

M.W.: Jednym z głównych powodów, które bym wskazał to bardzo mała liczba osób niepełnosprawnych odpowiednio przygotowanych tj. posiadających wykształcenie wyższe, dodatkowym obostrzeniem w ogłoszeniu było posiadanie doświadczenia na podobnym stanowisku.

E.R.: A jak wyglądała sprawa przystosowania miejsca pracy w tym przypadku? Czy potrzebne były specjalne zmiany?

M.W. W tym przypadku… osoba, którą zatrudniliśmy.., jej niepełnosprawność związana była z problem z kręgosłupem, więc tak musieliśmy dostosować stanowisko pracy do jej potrzeb… . Ale nie wymagało to od nas wielkiej rewolucji. Poza tym, osoba ta pracuje w naszym nowym punkcie konsultacyjnym, który od samego początku dostosowany jest do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. (nasz budynek jest parterowy posiada podjazdy, poręcze, szerokie drzwi do wszystkich pomieszczeń to wszystko sprawia, że jest przyjazny dla osób niepełnosprawnych).

E.R.: Jakie rady na podstawie Państwa doświadczeń w zatrudnianiu ale i aktywizowaniu zawodowym osób niepełnosprawnych mógłby Pan dać  innym organizacjom, które  chciałyby zatrudnić niepełnosprawnych pracowników? Od czego powinny zacząć, na co uważać..

Przede wszystkim chciałbym powiedzieć, żeby nie należy obawiać się zatrudnienia osób niepełnosprawnych… Często okazuję się, że osoby niepełnosprawne są lepszymi pracownikami, mam na myśli, że są bardziej wydajni, zależy im bardziej na pracy..Wielu pracodawców, z którymi współpracujemy w zakresie praktyk zawodowych osób z upośledzeniem umysłowym, chwali naszych praktykantów. Podkreślają oni, że osoby te nie robią zbyt wielu przerw w pracy, są bardzo skoncentrowane na swojej pracy, są solidne i cierpliwe. Dlatego, tak jak powiedziałem na początku… nie trzeba bać się zatrudniania osób niepełnosprawnych, ponieważ ich zatrudnienie przynosi same korzyści.

E. R.: Gdzie szukać wsparcia jeśli zdecydujemy się na zatrudnienie ON (na podstawie Państwa doświadczeń)?

M.W: Szukając właściwej drogi i dobrego rozwiązania w zakresie aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych korzystaliśmy z różnych już wypracowanych modeli m.in. model irlandzki związany z angażowaniem trenera pracy – był nam bardzo bliski, ale tak naprawdę staraliśmy się zaczerpnąć to co dobre i to co dawało szansę na powodzenie na naszym gruncie z  doświadczeń innych krajów europejskich.

Jeśli chodzi o wsparcie przy zatrudnianiu osób niepełnosprawnych to w pierwszej kolejności radziłbym korzystać z biur pośrednictwa pracy dla osób niepełnosprawnych lub czegoś co funkcjonuje w strukturach Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym a nazywa się Centrum DZWONI.

E.R. Bardzo dziękuję za rozmowę.

M.W. Również gorąco dziękuję za rozmowę.