Głos OFOP-u w sprawie generalnych zasad funkcjonowania funduszy europejskich na lata 2014-2020

21 marca 2012

Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych włącza się w dyskusję nad przyszłością funduszy europejskich na lata 2014-2020. W tym celu powstała grupa robocza, złożona głównie z ekspertów organizacji członkowskich, która monitoruje, analizuje oraz przygotowuje stanowiska Federacji w sprawie przyszłego okresu programowania.

Rozporządzenia Komisji Europejskiej – rys pakietu legislacyjnego i działań OFOP

Październik 2011 – drugi tydzień miesiąca, Komisja Europejska publikuje z kilkutygodniowym opóźnieniem (spowodowanym m.in. problemami z Grecją) rozporządzenia dotyczące przyszłego okresu programowania . Rozporządzenia, czyli ogólne zasady, na których system funduszy (w tym programy operacyjne) ma się opierać. Ogólne – bo odnoszą się do wszystkich krajów Unii i określają ramy negocjacji , z jednej strony zawężając pole dyskusji poprzez wyodrębnienie jedenastu celów tematycznych na jakie mają iść pieniądze strukturalne, z drugiej strony formułując je na tyle abstrakcyjnie, aby zostawić państwom nieco elastyczności przy zakresie przedmiotowym problemów i kwestii jakie mają rozwiązywać. Pakiet rozporządzeń, które KE przekazała do wiadomości publicznej w październiku, zawierał projekty:

Rozporządzenia ogólnego ustanawiającego wspólne przepisy dla 5 funduszy europejskich (Europejski Fundusz Społeczny, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Fundusz Spójności, Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejski Fundusz Morski i Rybacki) mających wchodzić w skład polityki spójności (2014-2020);
Rozporządzenia szczegółowego dotyczącego Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego ;
Rozporządzenia szczegółowego dotyczącego Europejskiego Funduszu Społecznego;
Rozporządzenia szczegółowego dotyczącego Funduszu Spójności.
Rozporządzeń dotyczących Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego – opublikowanych kilkanaście dni później.

Wszystkie pięć funduszy ma podlegać generalnym zasadom programowania, koncentracji tematycznej, warunkowości oraz rozwoju terytorialnego. Szczegóły dotyczące tych zasad znajdą państwo w artykule pt.” Polska przygotowuje się do odpowiedzi na projekty rozporządzeń autorstwa Komisji Europejskiej” autorstwa Michała Dymkowskiego i Agaty Wiśniewskiej-Górczewskiej z Programu Reprezentacji NGO (OFOP).

Federacja, ze względu na obszary merytoryczne, którymi się zajmuje, skupił się na trzech spośród wyżej wymienionych rozporządzeń, analizując i opiniując:

Rozporządzenie ogólne ustanawiające wspólne przepisy dla 5 funduszy europejskich,
Rozporządzenie szczegółowe dotyczące Europejskiego Funduszu Społecznego,
Rozporządzenie szczegółowe dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Warto podkreślić, że wstępne propozycje i uwagi Federacja przekazała Komisji Europejskiej w ramach konsultacji społecznych V raportu kohezyjnego (listopad 2010-luty 2011). Niektóre podnoszone przez Federację postulaty znalazły się w październikowych propozycjach rozporządzeń(np. postulat wielofunduszowości).

OFOP od początku monitorował działania Komisji związane z publikacjami ważnych dokumentów konsultacyjnych dotyczących tematyki przyszłości Funduszy. Uczestniczył też w spotkaniach informacyjnych, organizowanych przez polskie przedstawicielstwo KE. Wreszcie jego przedstawiciele brali udział w spotkaniach organizowanych przez polski Rząd, głównie Ministerstwo Rozwoju Regionalnego i tam przedstawiali wstępne uwagi, które jednak tylko w niewielkim stopniu znalazły się w oficjalnym stanowisku Rządu RP, przesłanym Komisji pod koniec stycznia 2012 roku.

Jesienią 2011 r. Federacja powołała grupę roboczą, złożoną głównie z ekspertów organizacji członkowskich, ale również przedstawicieli niezrzeszonych ngo, której głównym zadaniem jest wypracowywanie stanowisk do poszczególnych zagadnień problemowych związanych z przyszłym okresem programowania (np. kwestie : „co można poprawić”), ale również odnoszenie się do publikacji Komisji czy informacji płynących od polskiego Rządu.

Uwagi OFOP do kwestii przekrojowych – rozporządzenie ogólne, rozporządzenie o Europejskim Funduszu Społecznym, rozporządzenie o Europejskim Funduszu Rozwoju Regionalnego

Wspólne Ramy Strategiczne, wieloletnie ramy finansowe dla polityki spójności, partnerstwo, komitety monitorujące, strategie rozwoju regionalnego, wielofunduszowość, dotacje bezzwrotne – to niektóre z istotnych zapisów Rozporządzeń, do jakich odniosła się Federacja w swoim stanowisku. Najważniejsze z tych uwag dotyczyły poniższych kwestii.

Partnerstwo – gdzie Federacja odniosła się do kwestii programów operacyjnych, komitetów monitorujących oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

OFOP wyraził opinię, że istnieje potrzeba decyzji Komisji, która wzmocniłaby rangę zasady partnerstwa w okresie 2014-2020. Dodatkowo OFOP, podobnie jak Rząd RP, uważa że umowa partnerska, między komisją a państwami członkowskimi, powinna być odzwierciedleniem efektu negocjacji, które należy przeprowadzać przy systematycznej i partnerskiej współpracy między państwem członkowskim a Komisją, z udziałem regionów i właściwych kompetencyjnie partnerów społeczno-gospodarczych.

Komitety Monitorujące są uznawane przez OFOP, za bardzo istotną instytucję, nie tylko dialogu obywatelskiego w kontekście wdrażania funduszy, ale przede wszystkim jako instrument kontroli i planowania rozwoju regionów i kraju. Dlatego też w stanowisku Federacji postuluje się wzmocnienie zdolności implementacyjne tego ciała, tak by nie było ono jedynie fasadową instytucją opiniodawczą.

Federacja sugeruje również, aby programy operacyjne miały ograniczoną przez Komisję maksymalną wysokość budżetu, a proces ich tworzenia i monitorowania ich wdrażania, odbywał się przy współpracy partnerów społeczno-ekonomicznych.

Zasady ogólne – w przypadku których Federacja odniosła się m.in. do kompetencji kulturowo-społecznych i rozwoju lokalnego oraz wielofunduszowości.

Federacja uznaje, że potrzebne jest bardziej złożone patrzenie na kwestie społeczne, które uwzględniałoby inwestycje w lokalny rozwój oraz kompetencje kulturowo-społeczne. Zgodnie z tym podejściem, Federacja proponuje rozszerzenie 9 celu tematycznego, tak by uwzględniał on rozwój społeczności lokalnej. Dlatego też sugeruje się rozszerzenie 9 celu tematycznego, tak by przybrał on następującą treść: „wspieranie włączenia społecznego, walki z ubóstwem oraz rozwoju społeczności lokalnej”.

Dodatkowo, analogicznie odnośnie kompetencji kulturowo-społecznych, Federacja uważa, że są one niezbędne do prawidłowego funkcjonowania jednostki w społeczeństwie. OFOP proponuje zmianę i rozszerzenie o nie 10 celu tematycznego 10 celu tematycznego w sposób następujący: „inwestowanie w edukację i kulturę, w umiejętności kluczowe i kompetencje kulturowo-społeczne oraz uczenie się przez całe życie”.

Ponadto zdaniem Federacji, by idea wielofunduszowości (urealniona w postaci dwufunduszowości dot. EFRR i EFS) działała w sposób efektywny, powinna być realizowana elastycznie i na każdym etapie wdrażania programu operacyjnego: od osi priorytetowych, przez operacje, aż do projektów. Tymczasem poziom projektowy został przez Komisję zupełnie pominięty.

Zasady finansowania w kontekście zakresu wsparcia – odnośnie których Federacja ustosunkowała się m.in. do strategii rozwoju regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i innowacji społecznych.

Federacja uważa, iż rozwój regionalny nie może opierać się jedynie na inwestowaniu w ośrodki metropolitalne – tak jak sugerują to zapisy rozporządzeń.

Ponadto, OFOP zwraca uwagę na potrzebę zapewnienia dużej alokacji na Europejski Fundusz Społeczny, ponieważ bez inwestycji w ludzi Europa nie osiągnie postępu, jaki założyła w Strategii UE 2020. W omawianym zakresie postuluje się przyjęcie przez Komisję podejścia rozwijającego inicjatywy lokalne (aktywne włączenie, innowacja społeczna, rewitalizacja obszarów, partnerstwo na wszystkich szczeblach) oraz bardziej dogłębnego podejścia terytorialnego do polityki zatrudnienia, promującego innowacyjne zatrudnienie na poziomie lokalnym, włączając w tym ważną rolę organizacji pozarządowych i partnerów społecznych.

W kwestii innowacji społecznych Federacja proponuje wzmocnienie zapisów dotyczących wymogów innowacyjności finansowanych projektów, zarówno dotyczących infrastruktury, jak i tzw. działań miękkich. W tym kontekście OFOP podkreśla dorobek Inicjatywy EQUAL, jak również zwraca uwagę na umiarkowany stopień adaptacji jej wyników do głównego nurtu polityki (mainstreaming). OFOP sugeruje stworzenie sieci współpracy transnarodowej, dzięki której m.in. znacznej poprawie ulegnie proces wymiany idei i informacji, co w istotny sposób wpłynie na rozwój innowacji społecznej w UE. System ten jednak powinien być koordynowany przez Komisję Europejską,

Zasady finansowania w kontekście reguł wsparcia – w których Federacja odniosła się m.in. do dotacji bezzwrotnych i wkładów własnych, kwalifikowalności wydatków oraz regrantingu na poziomie krajowym.

W przypadku dotacji bezzwrotnych i wymogów wkładu własnego, OFOP uważa za konieczne wskazanie niebezpieczeństwa zastosowania wsparcia zwrotnego. Według Federacji nieporozumieniem jest oczekiwanie, aby koszty realizacji zadań publicznych były częściowo pokrywane przez projektodawców. Ich potencjałem jest bowiem znajomość specyfiki danej grupy beneficjentów, a dzięki temu dobranie skutecznych narzędzi wsparcia. Jest to forma wkładu własnego nie do przecenienia. Charakteryzują je również takie cechy, jak działalność nie dla zysku i brak własnych środków finansowych. Dofinansowanie takich projektów powinno odbywać się na zasadzie dotacji. Obowiązek wkładów pieniężnych lub rzeczowych może spowodować załamanie się realizacji projektów w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Ponadto OFOP uważa, że należy również rozważyć możliwość określenia przez Komisję minimalnej wysokości pojedynczej dotacji.

Federacja podtrzymuje wątpliwości wyrażone przez polskie władze w obszarze ograniczenia kwalifikowalności podatku VAT, zwłaszcza w zakresie Europejskiego Funduszu Społecznego i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Ponadto Należy dopilnować, aby państwa członkowskie nie wprowadzały wygórowanych procedur we własnym zakresie dotyczących kwalifikowalności wydatków, gdyż może to spowodować wzrost obciążeń projektodawców.

OFOP postuluje również wprowadzenie regrantingu dla organizacji pozarządowych na poziomie państwa członkowskiego. Byłoby to zastosowaniem grantu globalnego. Wykorzystanie tego instrumentu będzie skutkować bardziej racjonalnym wykorzystaniem środków z pomocy technicznej oraz ich realnym wykorzystaniem, dającym zmianę społeczną,

Zasady wdrażania – w ramach których Federacja odniosła się m.in. do reguł sprawozdawczości, monitoringu i ewaluacji oraz okresu trwałości rezultatów

Federacja negatywnie odnosi się do idei sprawozdawczości corocznej. Takie rozwiązanie może zablokować realizację projektów, gdyż aby sprostać temu wymogowi, w system ciągłej sprawozdawczości będzie włączona każda instytucja – od koordynatora na poziomie państwa po pojedynczego projektodawcę. OFOP pozytywnie odnosi się do upubliczniania i upowszechniania wyników ewaluacji, przy jednoczesnym poszanowaniu krajowych przepisów w zakresie danych osobowych i innych „wrażliwych” danych.

OFOP opowiada się za skróceniem wymogu trwałości rezultatów projektów z 5 do 2 lat. Charakter interwencji podejmowanych w ramach projektów w kontekście szybkiego tempa zmian społecznych we współczesnym świecie jednoznacznie wskazuje na to, że zarówno rodzaj rezultatów, jak i ich trwałość, muszą być oceniane inaczej, niż dotychczas,

Zmiany warunków dotacji – oprócz wyżej wymienionych postulatów i uwag, OFOP zwraca się do Komisji Europejskiej o rozważenie zmian w warunkach dotacji, dotyczących:

uproszczenia procedur i wymogów formalnych, m.in. poprzez wprowadzenie obligatoryjnej ryczałtowości na bazie wyliczeń przyjętych w każdym państwie członkowskim,
opracowania przez Komisję katalogu kosztów niekwalifikowalnych, jednolitego dla całej Wspólnoty,
określenia przez Komisję % kosztów ogólnych, które mogą być finansowane w ramach wsparcia z funduszy europejskich,
sprecyzowania warunków dla projektów wielofunduszowych,
uproszczenia i racjonalizację systemu wyboru projektów, w tym przygotowanie i rolę asesorów,
ponadto OFOP wskazuje na możliwość wprowadzenia dwustopniowej procedury oceny projektów.

OFOP chce uczestniczyć w procesie konsultacji z Komisją Europejską oraz polskim Rządem

Federacja monitoruje informacje, jakie docierają z różnych instytucji europejskich i polskich na temat przyszłej perspektywy finansowej UE, w szczególności dotyczących wiedzy na temat polityki spójności na lata 2014-2020. Równocześnie, organizując wewnętrzną grupę roboczą, OFOP deklaruje gotowość do włączenia się w proces konsultacji na wszystkich etapach planowania funduszy 14-20, wyrażając nadzieję, że konsultacje będą stanowić najważniejszy element programowania przyszłej perspektywy finansowej.

Oto najbliższe wydarzenia związane z pracami nad nowymi funduszami 2014-2020:

przyjęcie przez Rząd pozostałych 8 z 9 horyzontalnych strategii rozwoju,
zwieńczenie prac nad długo- i średniookresową strategiami rozwoju kraju stanowiącymi element systemu zarządzania rozwojem państwa w połączeniu ze strategiami horyzontalnymi,
na gruncie polskim prace nad Krajowym Programem Reform – KPR musi być skorelowany ze strategią Europa 2020, Wspólnymi Ramami Strategicznymi i polskimi strategiami rozwojowymi.

OFOP będzie na bieżąco informował o swoich pracach oraz ważnych wydarzeniach i dokumentach dotyczących przyszłej perspektywy finansowej UE. Informacje te będą umieszczane na stronie http://www.ofop.eu, stronach OFOP i Krajowej Sieci tematycznej ds. Partnerstwa na portalu Facebook oraz na podstronie „Reprezentanci w KM” portalu http://www.ngo.pl.

fundusze europejskie stanowiska