Obchodziliśmy stulecie odzyskania niepodległości oraz wywalczenia przez Polki praw wyborczych. W ramach społecznych obchodów pierwszej z tych dwóch okrągłych rocznic, powstało wiele inicjatyw, podejmowanych oddolnie w całej Polsce. Łączyło je poszukiwanie pól porozumienia oraz wspólne wartości: otwartość, wolność, duma z osiągnięć naszego kraju. W serwisie Nasza Niepodległa można zobaczyć wszystkie te inicjatywy, a przy okazji poczuć wspólnotę i radość z Naszej – Niepodległej. Szkoda, że obchody państwowe nie odbyły się w takiej atmosferze…

To Polki i Polacy, którzy wzięli sprawy w swoje ręce i zaczęli tworzyć lokalne władze, mieli największy udział w odzyskaniu niepodległości. Podobną aktywizację mogliśmy oglądać również i w tym roku, kiedy grono osób angażujących się w działania organizacji społecznych, wzięło aktywny udział w wyborach samorządowych, kandydując na różne funkcje. O samoorganizacji i historii od lat pisze Piotr Frączak. Jego prace pokazują, że bez sięgnięcia do korzeni i historii ruchów społecznych, trudno nam będzie zrozumieć naszą historię. Dzięki świadomości tego, co było kiedyś, możemy lepiej poznać współczesność. Bo, co wiemy i czego doświadczamy, historia lubi się powtarzać.

Ważną próbą zrozumienia i przepracowania tego, co dzieje się w nas, osobach angażujących się społecznie, dla których ważne jest to, co dzieje się w naszym kraju oraz w naszych małych ojczyznach, był w tym roku Zlot Niepołomicki. Każdy wyjechał stamtąd z jakąś dawką emocji, tematami do przepracowania, ale pomimo różnych reakcji i relacji, z poczuciem wspólnej odpowiedzialności za to, co Nasze. Czy odbędzie się kolejny taki Zlot, zależy tylko od nas. Pewne jest natomiast, że było to niepowtarzalne doświadczenie, dotykające różnych ludzi w różny sposób, zorganizowane dla nas przez nas. Tematy tam poruszane wzbudzały emocje od złości, przez nadzieję po chęć zrozumienia drugiego.

Wolność i prawa nie są dane nam raz na zawsze, o ich utrzymanie trzeba walczyć, czasem dosłownie. Mogliśmy to dostrzec, kolejny raz wychodząc na ulice w sprawie sądów, czy wspierając protest Rodziców Osób Niepełnosprawnych w Sejmie. Nie sposób zliczyć inicjatyw, organizacji i osób, które walczą o godne życie, przestrzeganie praw i wolności obywatelskich w Polsce.

W tym roku powstał Alfabet Buntu. To społeczny projekt, będący realizacją ideowego testamentu konstytucjonalisty i obrońcy praw człowieka, profesora Wiktora Osiatyńskiego. Przedstawia sylwetki osób, takich jak organizatorki demonstracji czy aktywiści ruchów obywatelskich, które walczą o przestrzeganie prawa, sprzeciwiając się dyskryminacji i uprzedzeniom. Jak piszą jego autorzy: „Alfabet Buntu ma dać iskrę do działania i impuls do myślenia, jakie państwo budować w przyszłości, jakie pragnienia zaspokoić, jakim różnicom dać swobodny wyraz”. Przeglądając to archiwum, można by napisać niekończące się podsumowanie tego mijającego roku.

W sektorze pozarządowym niewątpliwym tegorocznym sukcesem obywatelek i obywateli popierających głos koalicji organizacji, było powstrzymanie niekorzystnych i nagłych zmian w ustawie o zbiórkach publicznych.

Końcówka roku minęła pod znakiem przygotowywania i konsultacji programów Narodowego Instytutu Wolności (Fundusz Inicjatyw Obywatelskich, Program Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030 PROO, Rządowy Program Wsparcia Rozwoju Organizacji Harcerskich i Skautowych na lata 2018-2030 (ROHiS) i Korpus Solidarności – Program Wspierania i Rozwoju Wolontariatu Długoterminowego na lata 2018 – 2030), które mają rozwijać społeczeństwo obywatelskie. Mogliśmy także obserwować zamieszanie w sprawie między innymi nowych wzorów ofert, umów i sprawozdań w konkursach dla organizacji pozarządowych (konsultacje rozporządzeń Przewodniczącego Komitetu Pożytku Publicznego).

Nie można nie wspomnieć o ustawie o Kołach Gospodyń Wiejskich, która pojawiła się nagle, bez konsultacji publicznych i międzyresortowych, bez opinii Rady Działalności Pożytku Publicznego (Radę VI kadencji wybrano także w tym roku) i bez zapytania o zdanie najbardziej zainteresowanych, czyli kół. Przyjęcie tej ustawy ogranicza prawa człowieka i wolność zrzeszania się, bo według nowego prawa możliwe jest założenie tylko jednego KGW w każdej wsi i przynależność tylko do jednego z nich.

Przykład: na 19 ministerstw, 7 nie przyjęło programów współpracy z organizacjami pozarządowymi na rok 2018, 3 programy przyjęte zostały z opóźnieniem, a 6 nie zawiera wszystkich wymaganych elementów. Przewodniczący Zespołu ds. Programów Współpracy nie udostępnia informacji o pracach Zespołu. Raport został przekazany Rzecznikowi Praw Obywatelskich 28 listopada.

W tym roku swój jubileusz piętnastolecia obchodziła Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych. Nasze świętowanie połączyliśmy z konferencją o dobru wspólnym. Temat ten wydał nam się wyjątkowo ważny w kontekście zmian zachodzących w naszym kraju i w sektorze obywatelskim. Kontynuowaliśmy, zarówno w wymiarze lokalnym, jak i europejskim, debatę o wartościach rozpoczętą podczas VIII Ogólnopolskiego Forum Inicjatyw Pozarządowych (2017).

Tematy szeroko poruszane w tym roku, nie tylko przez media, ale i przez same organizacje, to między innymi prawa pracownicze w NGO (na przykład przypadek księdza Stryczka ze Szlachetnej Paczki), a także zmiana pokoleniowa w sektorze społecznym. O tych kwestiach, a także o zmianach w Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, zmianie źródeł finansowania działań obywatelskich, ryzyku zwiększenia kontroli nad społeczeństwem obywatelskim czy o udziale organizacji społecznych w debacie publicznej, dyskutowaliśmy podczas konferencji rok po VIII OFIP-ie (relacja z warsztatów).

Zdaję sobie sprawę, że łatwiej jest wskazać, co nie działa i podsumować dość pesymistycznie mijający rok. Dlatego zakończę pozytywnym przykładem współdziałania wielu organizacji w Polsce, czyli tegoroczną kampanią Organizacje społeczne. To działa!. Pokazuje ona, czego by zabrakło, gdyby nie nasze, organizacji społecznych działania oraz codzienne wybory i podejmowanie wyzwań, także osobistych, przez wiele działaczek i działaczy. A w Klinice Budzik prowadzonej przez Fundację A kogo? obudziło się w tym roku pięćdziesiąte dziecko! Organizacje społeczne. To Działa! Naprawdę!

Zródło: Weronika Czyżewska-Waglowska dla NGO.pl, Jaki 2018, jaki 2019? Organizacje społeczne. To Działa! Naprawdę!, portal ngo.pl

zdj. Wojciech Lipiński

Weronika Czyżewska-Waglowska – Wiceprezeska i dyrektorka Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych (OFOP). Od kilkunastu lat związana z organizacjami społecznymi. W OFOP-ie reprezentuje Stowarzyszenie Dialog Społeczny. Organizatorka Ogólnopolskiego Forum Inicjatyw Pozarządowych odbywającego się cyklicznie od 1996 roku. Działaczka ruchu społecznego Obywatele Kultury. Sygnatariuszka i inicjatorka Obywatelskiego Paktu na rzecz mediów publicznych.