Konsultacje społeczne, nie obietnice: organizacje pozarządowe apelują o zmiany. Relacja ze spotkania zespołu parlamentarnego 22.07.2025

Organizacje pozarządowe chcą realnych konsultacji społecznych i przejrzystego procesu legislacyjnego

Rekonstrukcja rządu i spotkanie w Senacie

To trudny tydzień – trwa właśnie zapowiadana przez Donalda Tuska rekonstrukcja rządu. 22 lipca, na dzień przed ogłoszeniem nowego składu rządu, odbyło się posiedzenie parlamentarnego Zespołu ds. Organizacji Pozarządowych i Społeczeństwa Obywatelskiego. Było ono pierwszym spotkaniem po konferencji zorganizowanej w czerwcu w Sejmie przez OFOP i Zespół, podczas której zaprezentowaliśmy parlamentarzystom i parlamentarzystkom diagnozę problemów i potrzeb sektora.

Przeczytaj: relacja z konferencji OFOP-u i Zespołu, 18 czerwca 2025.

Wtorkowe spotkanie w Senacie zgromadziło osoby reprezentujące organizacje społeczne, a także parlamentarzystów oraz reprezentantów instytucji odpowiedzialnych za legislację i współpracę z trzecim sektorem. Rozmowa koncentrowała się na jakości i skuteczności mechanizmów konsultacji społecznych w procesie stanowienia prawa. Szczególną uwagę poświęcono aktualnym zastrzeżeniom zgłaszanym przez NGO między innymi w kontekście ustawy UDER 32.

Przeczytaj: informacje o ustawie i sprzeciw organizacji pozarządowych.

Mocne stanowisko organizacji

Organizacje społeczne przedstawiły krytyczną ocenę obecnego stanu konsultacji publicznych. Ich głos był jasny: mechanizmy konsultacyjne są dziś w dużej mierze fasadowe, niereprezentatywne i nieskuteczne, a proces legislacyjny – nieprzejrzysty i oderwany od społecznych potrzeb.

Piotr Frączak w imieniu OFOP-u i Obywatelskiego Forum Legislacji podkreślał, że problemem nie są tylko pojedyncze ustawy, ale systemowy brak trwałych, ustawowych gwarancji przejrzystego i inkluzyjnego dialogu. Wskazał na konieczność zmian m.in. w działaniu RCL i RDPP oraz wprowadzenia systematycznych podsumowań legislacyjnych. Tomasz Schimanek (ARFP) i Grażyna Kopińska (Fundacja Batorego) podkreślali iluzoryczność dzisiejszych konsultacji i brak realnej odpowiedzialności rządu przed obywatel(k)ami. Wskazywano też na przypadki całkowitego zignorowania głosu NGO – jak w przypadku nowelizacji ustawy o lasach, opisywanej przez Małgorzatę Jagusztyn (Lasy i Obywatele).

Wszystkie wystąpienia miały wspólny mianownik: apel o systemowe zmiany, gwarantujące udział społeczeństwa obywatelskiego na każdym etapie procesu legislacyjnego – od prekonsultacji, przez tworzenie OSR, po publikację i ewaluację.

Krytyka pozornych gestów i fasadowych reform

Zdecydowane stanowisko wobec praktyk marginalizujących głos obywateli zajęły m.in. Ewa Kulik-Bielińska i Ewa Stokłuska z Fundacji Batorego i Fundacji Stocznia. Ich wypowiedzi zwracały uwagę na nadużycia takie jak fikcyjna kontynuacja prac legislacyjnych bez ponownych konsultacji, zbyt krótkie terminy opiniowania oraz brak odpowiedzi na uwagi. Zamiast realnej współpracy – mnożenie zespołów, konsultacje na papierze i działania PR-owe.

W podobnym duchu wypowiedziała się posłanka Anita Kucharska-Dziedzic, która uznała postawę władz za rozczarowującą i podkreśliła, że organizacje oczekują nie gestów, a realnych, merytorycznych działań.

Głos administracji: częściowe uznanie problemu i zapowiedzi zmian

Przedstawiciele instytucji – w tym Joanna Knapińska (RCL), Michał Braun (NIW) i Łukasz Jachimowicz (KPRM, Departament Społeczeństwa Obywatelskiego) – przyznali, że istnieją problemy z jakością konsultacji i niejednolite standardy współpracy. Zapowiedziano działania naprawcze, m.in. reformę systemu legislacyjnego RCL i cyfrowe narzędzia umożliwiające konsultacje w czasie rzeczywistym.

Choć intencje te zostały odnotowane, większość organizacji zwracała uwagę, że dotychczasowe reformy nie przekładają się na realną zmianę praktyk. Potrzebne są konkretne rozwiązania instytucjonalne i prawne, które zapewnią trwałość, a nie uzależnią partycypacji od dobrej woli urzędników czy chwilowej koniunktury politycznej.

​​

Co dalej? Presja na zmiany systemowe trwa

Wicemarszałkini Senatu Magda Biejat, prowadząca spotkanie, zapowiedziała kontynuację prac zespołu po rekonstrukcji rządu. Zwróciła uwagę, że celem nie jest jedynie wysłuchanie głosu NGO, ale wspólne wypracowanie rozwiązań, które przełożą się na konkretne działania legislacyjne i instytucjonalne.
Choć spotkanie nie miało charakteru decyzyjnego, jasno pokazało, że cierpliwość organizacji społecznych się kończy. Środowisko od lat formułuje te same postulaty: realnego wpływu, przejrzystości i partnerskiego traktowania. Tymczasem konsultacje wciąż mają charakter fasadowy, a kolejne deklaracje o „lepszym dialogu” nie przekładają się na zmiany systemowe.

OFOP będzie nadal monitorować działania rządu i instytucji oraz wspierać rozwiązania, które umożliwią rzeczywisty udział społeczeństwa obywatelskiego w tworzeniu prawa. Dziś organizacje mówią jednoznacznie: czas deklaracji minął, pora na konkretne działania.

Źródło zdjęć: Senat RP