Konsultacje uwag do SRKS
W SPRAWIE PROJEKTU STRATEGII ROZWOJU KAPITAŁU SPOŁECZNEGO
wersja robocza z dnia 28 marca 2011 roku
W imieniu Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarzadowych chcielibyśmy wyrazić zadowolenie z przygotowywania przez rząd tak ważnego dla przyszłości Polski dokumentu. Zdajemy sobie sprawę, że jego opracowanie a następnie wdrozenie jest wyzwaniem, który będzie wymagał zaangażowania nas wszystkich – administracji rzadowej, samorzadowej, organizacji pozarządowych i obywateli (w tym ruchu Obywateli Kultury). Dlatego też chcielibysmy przedstawić swoje opinie i propozycje konkretnych rozwiązań, które naszym zdaniem przyczynią się do lepszego przygotowania dokumentu do przyszłej realizacji. Nasze uwagi dotyczą głównie celu operacyjnego 2 „Poprawa mechanizmów partycypacji społecznej i wpływu obywateli na życie publiczne”, który bezpośrednio dotyczy wszystkich organizacji pozarządowych oraz szeroko rozumianych podmiotów ekonomii społecznej.
OFOP bardzo poważnie podszedł do konsultacji SRKS. W ramach swoich działań (m.in. Programu Reprezentacji, Izby Przedsiębiorstw Społecznych, działań w ramach ruchu Obywateli Kultury) uczestniczył, na zaproszenie MkiDN, w spotkaniach konsultacyjnych i inicjował dyskusyje nie tylko wewnątrzorganizacyjne, ale i dla szerszych odbiorców.
1. Uwagi ogólne
Pozytywnie oceniamy przyjętą definicję kapitału społecznego, jakkolwiek jest ona nieco odmienna od tej zawartej w Raporcie „Polska 2030”. Wydaje się, że uwzgledniajac punkt widzenia szeroko rozumianych organizacji społeczeństwa obywatelskiego logicznie i kompleksowo oddaje treść pojęcia. Wydaje się jednak, że część ogólnych założeń dotyczących Strategii wymaga doprecyzowania lub korekty.
1. System zarządzania
SRKS w duzym stopniu odnosi się do zadań (interwencji) administracji nie biorąc pod uwagę możliwości i potencjalnej roli inicjatyw obywatelskich, środowisk lokalnych i koncentrując się głównie na instrumentach prawno-finansowych (momentami wręcz proponujac konkretne nazwy ustaw). Strategia, która ma za zadanie zwiększenie zaufania miedzy obywatelami (i ich organizacjami) a administracją, mająca za zadanie wspieranie partycypacji obywatelskiej i dialogu obywatelskiego w istocie ogranicza rolę obywateli i partnerów społeczno-ekonomicznych do odbierania działań administracyjnych. System zarządzania, szczególnie na poziomie całej SRKS jest silnie zcentralizowany i pozbawiony czynnika społecznej kontroli. Federacja zgłasza zdecydowany sprzeciw wobec planowanego układu komitetów i zespołów zadaniowych, mających monitorować realizację wszystkich strategii horyzontalnych, w tym Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego. Wskazanie wśród instytucji jedynie organów władzy pokazuje, że prawdziwą intencją rządu nie jest partnerski system sprawowania władzy, lecz pozostawienie jej pod ścisłą kontrolą Rady Ministrów. Zaangażowanie partnerów społeczno-gospodarczych (w rozumieniu Unii Europejskiej są to związki zawodowe, organizacje pracodawców, organizacje pozarządowe oraz środowiska akademickie) zdecydowanie poprawi jakość wypracowywanych decyzji i zapewni kontrolę obywatelską. Trzeba to wyraźnie podkreślić gdyż obecny poziom monitoringu programów operacyjnych budzi wątpliwosci co do roli strony społecznej (np. rola partnerow w komitetach monitorujacych i podkomitateach na poziomie lokalnym, umocowanie Komitetu Monitorującego PO FIO jedynie jako ciała doradczego).
2. Miejsce wśród innych dokumentów strategicznych
Zastrzeżenia Federacji budzi odniesienie SRKS do innych dokumentów strategicznych. W tym – jeżeli chodzi o omawiany przez nas fragment – np. pozostałych strategii horyzontalnych, jak Strategia Sprawne Państwo (której zapisy odwołuja się, jak sie wydaje, do innej filozofii dialogu obywatelskiego) czy Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki. A także relacje SRKS z tak ważnym, jak się wydaje z puntu widzenia zmiany społecznej i systemu wdrażania Funduszy Unijnych, dokumentem jaki jest Krajowy Program Reform. Brakiem SRKS jest brak wyraźniego określenia sposobu finansowaniaposzczególnych działań. Może to oznaczać, że mimo deklaracji ogólnych podejmowane bedą z SRKS tylko te działania, które zostaną określone w innych dokumentach co może oznaczać iż koncepcja zintegrowanego systemu wsparcia kapitału społecznego okaże się dokumentem realizowalnym tylko w części.
3. Analiza dotychczasowych doswiadczeń
Wątpliwości budzi również odwołanie się do „doświadczenia MPiPS (…) w ramach PO KL i PO FIO”. Zdaniem Federacji doświadczenia Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, szczególnie jeśli chodzi o Program Operacyjny Kapitał Ludzki, a także nowe formy funkcjonowania Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich nie są jeszcze wystarczająco zewaluowane, aby mogły być traktowane jako dobre praktyki. Niewątpliwie wiele pracy wykonano, wiele doświadczeń zebrano, jednak trzeba dobrze przyjrzeć się efektom projektów systemowych, zanalizować skutki przeprowadzonych konkursów, zanim się te doświadczenia przyjmie jako wyznaczniki strategii państwa do 2020 roku.
4. Proponowane wskaźniki
Jeśli chodzi o wskaźniki, to ogólna refleksja Federacji jest taka, że zaproponowane wskaźniki nie mierzą zmiany w zakresie danego wyzwania dla kapitału społecznego, celu operacyjnego ani priorytetu. Zdajemy sobie sprawę z wyzwania, jakim jest określenie wskaźników dla Strategii, jednak naszym zdaniem, oprócz spełniania przez nie wymogów metodologicznych w zakresie historyczności, policzalności itd., powinny one odpowiadać na pytanie na ile cele strategiczne oraz kierunki działań są realizowane w trakcie wdrażania SRKS.
2. Uwagi do priorytetów i kierunków działań celu operacyjnego 2
Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych z dużym uznaniem odnosi sie do systemu kierunków działań wyznaczonych w ramach 2 celu operacyjnego. Podział na trzy priorytety
Wspieranie mechanizmów współpracy instytucji publicznych z obywatelami,
Rozwój i wzmacnianie zorganizowanych form aktywnosci obywatelskiej,
Wzmocnienie integracji i solidarnosci społecznej,
wydaje się wyczerpywać obszar tego priorytetu. Kierunki działań – według nas – również w duzym stopniu odpowiadają na zapotrzebowanie społeczne z trzema jednak wyjatkami (opisane są one szczegółowo w tabelach konsultacyjnych):
Kierunek działań 2.1.2. niepotrzebnie ogranicza formy partnerstwa i współpracy jedynie do działań służących „przekazywaniu realizacji zadań publicznych”.
W priorycie 2.3.
1. brakuje kierunku działań (proponujemy numer 2.3.1), który wspierałby rozwój przedsiebiorczości społecznej w obszarach nie dotyczacych przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu i zawodowem
2. priorytet 2.3.2 już jako 2.3.3. powinien być rozszerzony do wspierania przestrzegania praw obywatelskich
postanowiła odnieść się do tych kwestii poruszonych w projekcie strategii, które dotyczą całości działań obywatelskich bądź sektora pozarządowego jako takiego.
3. Uwagi do planowanych działań
Najwiecej uwag jest oczywiscie do merytorycznych zapisów planowanych działań. Dotuczą one zarówno zapisów w głównym dokumencie SRKS, ale także, a może przede wszystkim w załączniku 2 do SRKS „zastosowanie instrumentów wdrożeniowych w SRKS”. Nasze konkretne uwagi przedstawiamy w tabelach konsultacyjnych ( z zapisami zgłoszonymi w ramach konsultacji).
Priorytet strategii 2.1. Wspieranie mechanizmów współpracy instytucji publicznych z obywatelami.
Numer uwagi Fragment SRKS Proponowane zmiany Uzasadnienie
2_1_1
Wzmocnienie i upowszechnienie mechanizmów dialogu obywatelskiego
1
*wdrożenie stałego mechanizmu monitorowania dostępu obywateli do informacji publicznej oraz jakości dostępnej informacji publicznej;
*nowelizacja istniejących regulacji prawnych, w tym ustawy o dostępie do informacji publicznej na podstawie wyników prowadzonego monitoringu;
*wsparcie projektów zwiększających dostęp obywateli do informacji publicznej i upowszechniających różne formy kontroli społecznej działań administracji publicznej. Wykreślić te zapisy lub przenieść je do celu operacyjnego 3 w zamian zamieścić propozycję wg. uwagi nr 2_1_1(2) Piorytet w pierwszym podpunkcie mówi o wzmocnieniu dialogu obywatelskiego poprzez ułatwianie obywatelom dostępu do informacji publicznej. Jakkolwiek DIP jest bardzo ważnym i wciąż swprawiajacym trudności w realizacji obszarem w praktyce polskich instytucji publicznych, zdaniem Federacji jest nie najważniejszym elementem całego procesu – wymogiem formalnym, który musi być spełniony w państwie prawa i nie musi być zapisywany w strategii. Autorzy wychodzą z założenia, że dostęp do informacji publicznej – wraz z kontrolą społeczną – jest fundamentem dialogu. Jednak w proponowanych działaniach podejmują tylko wątek dostępu do informacji publicznej.
2 Wsparcie rozwoju obywatelskich instytucji kontroli społecznej i przygotowanie rozwiązań pozwalajacych obywatelom egzekwowanie prawa w działalności instytucji administracji publicznej i przedsiebiorstw To właśnie nie tylko dostęp do informacji publicznej, który działa stosunkowo dobrze (przewiduje np. prawne sankcje za odmowę udzielenia informacji) a skuteczność interwencji obywatelskiej, tzn. na ile ujawnione nieprawidłowości zostają naprawione, decyduje o budowie kapitału społecznego ma kluczowe znaczenie. Zwiększenie dostępu do informacji publicznej bez mechanizmu zwiększenia wpływu obywateli na zmiany w wyniku ujawnianych nieprawidłowości może tylko zmniejszać zaufanie do instytucji publicznych, a tym samym kapitał społeczny.
3 * nowelizacja istniejących regulacji prawnych służąca wprowadzeniu obligatoryjnych konsultacji społecznych i innych form dialogu obywatelskiego w sprawach istotnych z punktu widzenia obywateli; rozwiązania te powinny stanowić spójny system dialogu obywatelskiego na poziome krajowym, rządowym i lokalnym. * ujednolicenie zasad konsultacji społecznych i wprowadzenie ich wymogu (poza jasno określonymi wyjatkami) pod karą unieważnienia podjetej decyzji/ przyjętych rozwiazań
* wzmocnienie roli form dialogu obywatelskiego jako jednej z metod konsultacji społecznych – doprecyzowanie ich funkcji i określenie kompetencji (decyzyjnych, nadzorczych, monitorujacych)
* podjęcie działań na rzecz spójnego system dialogu obywatelskiego na poziome krajowym, rządowym i lokalnym. Co prawda sami autorzy twierdzą w uzasadnieniu, że organy administracji powinny mieć możliwość we własnym zakresie dobierać metody konsultacji, chcą jednak dookreślić obszary, gdzie ciała dialogu i konsultacje społeczne powinny być obligatoryjne. Współpraca i dialog obywatelski, które są podejmowane jedynie z nakazu prawa (zawsze dla chętnych znajdą się metody, aby przemienić procedury w działania pozorne) budzą poważne wątpliwości dotyczące skuteczności. Chodzi raczej o wprowadzenie obligatoryjnych konsultacji (z możliwością wyłaczenia niektórych decyzji i obszarów spod konieczności ich obowiązywania) i możliwości zaskarzenia decyzji/przyjetych rozwiazań o ile konsultacje nie były przeprowadzone zgodnie z zasadami.
To co wydaje się niesłycha nie ważne (wynika to z badań ewaluacyjnych konsultacji społecznych przeprowadzonych na zlecenie MPiPS) to większe włączenie w proces konsultacji (m.in.przez dookreślenie zadań i umocowanie prawne) ciał dialogu obywatelskiego, które w tej chwili pełnia w dużym stopniu role fikcyjne.
Jednak najważniejszym punktem, który zawiera sie w propozycji SRKS jest działanie na rzecz spójnego systemu dialogu obywatelskiego i w tej kwestii popieramy propozycję autorów SRKS.
* nowelizacja istniejących regulacji prawnych w celu wprowadzenia instrumentów ułatwiających obywatelom udział w stanowieniu prawa oraz przygotowanie i upowszechnienie tych instrumentów; w szczególności dotyczy to wzmocnienia inicjatywy uchwałodawczej obywateli na poziomie lokalnym. * zwiększenie udziału obywateli w procesie stanowieniu prawa i dookreślenie form instytucjonalnych tego udziału.
Nie jest jasna intencja ułatwiania obywatelom udziału w procesie stanowienia prawa. Zdaniem Federacji problemem jest brak określonych procedur udziału w stanowieniu prawa. Nie chodzi o to aby było łatwiej wpływac na proces stanowienia prawa, ale by zapewnić obywatelom wpływanie na proces legislacyjny w sposób określony.
* wypracowanie rozwiązań zwiększających udział obywateli w debacie na temat przeznaczania środków publicznych w tym przeznaczania częsci budżetu (tzw. budżet partycypacyjny) na cele określone przez samych zainteresowanych Niesłychanie ważnym elementem udziału obywateli w życiu publicznym jest ich właczenie w planowanie strategiczne w tym w myslenie o lepszym wydatkowaniu publicznych pieniedzy. Wydaje się, że taka formą może być – uznana przez rzad za ważną w Pakcie dla Kultury idea budżetów partycypacyjnych.
* wsparcie edukacji w zakresie metod i narzędzi dialogu obywatelskiego oraz przygotowania facylitatorów debat publicznych;
* wsparcie roli dialogu obywatelskiego i debat publicznych w życiu społeczno-politycznym Edukacja z zakresie metod i narzędzi dialogu obywatelskiego to tylko jeden, choc bardzo wazny, wymiar przywracania roli debaty publicznej. Dlatego trzeba do zagadnienia podejśćszerzej wspierając nie tylko edukację, ale także już istniejące ciała dialogu i podejmowane przez rózne instytucje inicjatywy oparte na debacie publicznej (np. różnego rodzaju kongresy). W tym kontekście przygotowywanie facylitatorów debat publicznych sugeruje raczej powstanie nowego, finansowanego ze środków publicznych zawodu, niż rozwiązanie problemu.
* wsparcie projektów popularyzujących kulturę dialogu i realizujących wysokiej jakości debaty publiczne. * wsparcie projektów realizujących wysokiej jakości debaty publiczne i branie pod uwagę efektów tych dyskusji w procesie podejmowania decyzji. W miarę rozwoju debaty publicznej wspirac również inicjatywy popularyzujące kulturę dialogu. Wsparcie projektów popularyzatorskich o ile nie ma się okazać sfinansowaniem kolejnych dobrych, choć nikomu niepotrzebnych, konferencji musi być poprzedzone. Odbudowa debaty publicznej w Polsce wymaga znacznie więcej, niż tylko promocji. Efekty debaty (prawdziwej szerokiej debaty publicznej, z udziałem wielu środowisk, liderów, autorytetów oraz po prostu zainteresowanych obywateli) powinny być uwzględniane w decyzjach organów władzy.
* zintegrowanie istniejących instytucji dialogu społecznego i obywatelskiego na poziomie rządowym. * wzmocnienia dialogu społecznego i obywatelskiego na poziomie rządowym oraz podjęcie działań na rzecz integracji różnych form dialogu. Słabością dialogu w Polsce nie jest podział na dialog społeczny i obywatelskie, ale słabość obu tych dialogów, co zresztą w SRKS jest już dobrze udokumentowane. Próby instytucjonalnego zintegrowania obu dialogów nie koniecznie muszą doprowadzić do pozytywnych efektów. Dlatego należy przede wszystkim wzmocnienie dotychczasowych form dialogu i podjęcie działań na rzecz ich naturalnego współdziałnia. Takie naturalne procesy obserwujemy np. na poziomie Komitetu Koordynacyjnego Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia, gdzie dzięki wspólnej inicjatywie organizacji pozarządowych i partnerów społecznych powstała Grupa Robocza ds. Społeczeństwa Obywatelskiego (uznana przez EKES za dobra praktykę w skali całej Unii Europejskiej). Celem takiej integracji nie powinno być zintegrowanie instytucjonalne dotychczasowych ciał dialogu, ale być może powołanie Krajowej Rady Społeczno-Ekonomicznej.
2_1_2 Wspieranie rozwoju partnerstwa i innych form współpracy służących przekazywaniu realizacji zadań publicznych obywatelom Wspieranie rozwoju partnerstwa i innych form współpracy administracji publicznej z organizacjami społecznymi
Zawężenie współpracy jedynie do działań służących przekazywaniu realizacji zadań publicznych ogranicza mozliwości współdziałania, a tym samym partnerstwa.
nowelizacja istniejących regulacji prawnych służąca wprowadzeniu do porządku prawnego formuły partnerstwa publiczno-społecznego i jej upowszechnienie w administracji publicznej i organizacjach obywatelskich; wypracowanie rozwiazań wzmacniajacych dotychczasowe praktyki partnerstwa publiczno-społecznego i jej upowszechnienie w administracji publicznej i organizacjach obywatelskich; Wydaje się, że ciągle nie ma przekonywujacych argumentów, iz wprowadzenie partnerstwa publiczno-społecznego do porzadku prawnego jest konieczne do rozwoju tej formy współpracy, dlatego wydaje się, że szerokie potraktowanie tematu – nie przesądzajace ostatecznie o zmianach legislacycjnych będzie tu na miejscu
wspieranie zadań publicznych realizowanych w partnerstwach publiczno-społecznych; promowanie dobrych praktyk w sferze powierzania zadań publicznych obywatelom i standardów współpracy między administracją publiczną a organizacjami obywatelskimi; Bez uwag
inicjowanie, wspieranie i promowanie innowacyjnych rozwiązań w zakresie powierzania realizacji zadań publicznych obywatelom; Bez uwag
* wprowadzenie prawnego obowiązku tworzenia i realizacji programów współpracy z organizacjami społecznymi w administracji rządowej; * rozszerzenie obowiązywania zapisów ustawy o działalności pożytku publicznego w tym w szczególności prawnego obowiązku tworzenia i realizacji programów współpracy z organizacjami społecznymi w administracji rządowej, czy tworzenia Ustawa nakłada na JST wiele obowiązków dotyczących współpracy z organizacjami z których zwolnione są organy administracji centralnej – np. opracowanie szczegółowych sposobów konsultowania projektów aktów prawa. Wydaje się, że należy w jak największym stopniu ujednolicić zasady współpracy na różnych szczeblach administracyjnych.
* wsparcie edukacji przedstawicieli administracji publicznej i organizacji społecznych w zakresie lepszego wykorzystania istniejących instrumentów zlecania zadań publicznych organizacjom obywatelskim; wypracowanie i upowszechnianie standardów realizowanych zadań publicznych oraz mechanizmów monitorowania świadczonych usług z udziałem obywateli; zmiany obowiązujących regulacji prawnych umożliwiające poszerzenie zakresu stosowania klauzul społecznych w zamówieniach publicznych. * wsparcie edukacji przedstawicieli administracji publicznej i organizacji społecznych w zakresie lepszych form współpracy w tym szczególne wsparcie dla osób działajacych w ciałach dialogu obywatelskiego Współpraca partnerska miedzy administracją a organizacjami pozarządowymi wymaga działań edukacyjnych nie tylko w obszarze instrumentów zlecania zadań. Szczególną uwagę należy położyć na wsparcie edukacyjne osób, które reprezentuja obie strony w zinstytucjonalizowanych ciałach dialogu obywatelskiego takich jak komitety monitorujace rady działalności pożytku publicznego itp.
Drugą część zdania wykreślić Jest ona elementem planowania działań w priorytecie 2.3
2_1_3 Zwiększenie wykorzystania zasobów lokalnych instytucji publicznych dla rozwijania aktywności obywatelskiej
* promowanie dobrych praktyk w zakresie wspierania aktywności obywatelskiej przez lokalne instytucje publiczne i ich współpracy w tym zakresie; Bez uwag
* wspieranie i promowanie innowacyjnych projektów animowania i prowadzenia współpracy między lokalnymi instytucjami publicznymi służącej rozwijaniu aktywności obywatelskiej; Brak uwag
Brak punktu Wspieranie i promowanie udostępniania przestrzeni publicznej i majatku publicznego dla aktywnosci obywatelskiej. Podstawową formą wsparcia dla oddolnych inicjatyw obywatelskich powinno byc udostępnianie przestrzeni publicznej i majatku publicznego do wykorzystania dla dobra wspólnego
* wspieranie partnerskich projektów samorządów lokalnych i organizacji obywatelskich w zakresie wykorzystywania przestrzeni publicznych dla aktywności obywatelskiej; Brak uwag
* wspieranie edukacji pracowników instytucji samorządowych odnośnie do współpracy z obywatelami; wykreślić Nie wydaje się aby na poziomie SRKS należało mysleć o edukacji pracowników – raczej działaniach skierowanych do decydentów.
* zmiany istniejących przepisów w celu usunięcia ograniczeń w dostępie obywateli do przestrzeni publicznych. * zmiany istniejących przepisów w celu usunięcia ograniczeń w dostępie obywateli do przestrzeni publicznych, w tym w przekazywaniu publicznego majątku na cele społeczne. Jedną ze słabości
Priorytet strategii 2.2. Rozwój i wzmocnienie zorganizowanych form aktywności obywatelskiej
2_2_1 Ułatwianie działalności organizacjom obywatelskim
* poszerzenie regulacji prawnych o nowe formy i narzędzia prowadzenia zorganizowanej aktywności obywatelskiej; * deregulacja przepisów prawnych tak aby umozliwić zgodną z prawę działalność organizacji pozarządowych. Wydaje się, że poszerzenie regulacji prawnych nie wpłynie znaczącą na zwiększenie sie możliwości działania obywateli, problemem nie jest brak przepisów, ale nadmiar np. przepisów dotyczących danych osobowych, informacji publicznej, przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy, które nakładaja na organizacje obowiazki, których nie sąone w stanie rzetelnie wypełnić
* zmiany istniejących regulacji prawnych umożliwiające zróżnicowanie i uproszczenie wymogów prawno-instytucjonalnych dotyczących prowadzenia działalności organizacji obywatelskich; * zmiany istniejących regulacji prawnych umożliwiające zróżnicowanie i uproszczenie wymogów prawno-instytucjonalnych (w tym zasad prowadzenia księgowosci) dotyczących prowadzenia działalności organizacji obywatelskich; Proponujemy w kwestii uproszczenia zaznaczyć w nawiasie proponowaną przez OFOP już od dłuższego czasu ideę uproszczenia księgowosci dla małych organizacji.
* bieżący monitoring i ocena skutków stosowania prawa dla działalności organizacji obywatelskich, w tym także w zakresie zmian legislacyjnych wprowadzanych w ramach realizacji Strategii; * wsparcie działań umozliwiających bieżący monitoring i ocenę skutków stosowania prawa dla działalności organizacji obywatelskich, w tym także w zakresie zmian legislacyjnych wprowadzanych w ramach realizacji Strategii; Wydaje się, że te działania wystarczająco dobrze są realizowane przez instytucje społeczeństwa obywatelskiego i to co władza zgodnie z zasadą pomocniczosci moze zrobić to jedynie wspomóc te działania.
* promowanie i wspieranie wolontariatu w różnych dziedzinach aktywności obywatelskiej, ze szczególnym uwzględnieniem promowania wolontariatu wśród osób 50+ i wolontariatu na terenach wiejskich; * promowanie zaangazowania społecznego obywateli w różnych formach i w różnych grupach docelowych. Wydaje się, że promocji ze strony państwa wymagają wszystkie formy zaangażowania społecznego, a nie tylko wolontariat (jest on zresztą w punkcje 2.2.2.), który bez systematycznej działalnosci społecznej będzie niemozliwy lub nieskuteczny. Również wymienianie grup społecznych, w których szczególnie należy propomować nie wydaje się słuszne. W sytuacji, gdzy aktywnośc społeczna w Polsce jest naprawdę w zapaści trzeba (wykorzystując byc może model polaryzacyjno-dyfuzyjny) wesprzeć te środowiska, gdzie efekt będzie szybki i najbardziej widoczny.
wsparcie projektów rozwijających i podwyższających kompetencje w zakresie zarządzania zasobami przedstawicieli organizacji obywatelskich. Bez uwag
2_2_2 Rozwijanie indywidualnej i korporacyjnej filantropii oraz wolontariatu
* zmiany regulacji prawnych w celu zwiększenia skuteczności oddziaływania istniejących instrumentów zachęcających do wspierania aktywności obywatelskiej; * wsparcie działań organizacji pozarządowych na rzecz zwiększenia udziału środków z darowizn i ofiarności publicznej Nie należy sądzić, że zmiany regulacji prawnych zmienią stosunek do istniejacych mechanizmów wspierania aktywności obywatelskiej. Wydaje się, że jest to obszar, w którym aktywność muszą wykazać się same organizacje pozarządowe w formie kampanii promocyjnych i konkretnych projektów edukacyjnych.
* zmiany regulacji prawnych w celu wprowadzenia nowych instrumentów zachęcających do wspierania aktywności obywatelskiej; * wypracowanie wraz ze środowiskiem biznesu i organizacjami pozarządowymi sposobów zachęcających do przekazywania darowizn i ofiarności publicznej
* wsparcie edukacji w zakresie wykorzystywania dotychczasowych i nowych mechanizmów finansowania aktywności obywatelskiej; wykreślić Postulat mieści się w propozycji 2.2.2.(1)
* zmiany regulacji prawnych w celu wprowadzenia mechanizmu finansowania, tworzenia i dokapitalizowania kapitałów wieczystych organizacji obywatelskich oraz wsparcie wdrażania tego mechanizmu; * wypracowanie z zainteresowanymi środowiskami propozycji zmian i działań (także w zakresie regulacji prawnych) w celu wprowadzenia mechanizmu finansowania, tworzenia i dokapitalizowania kapitałów wieczystych organizacji obywatelskich oraz wsparcie wdrażania tego mechanizmu; Zmiana dotyczy tylko faktu, iż proponowane zmiany powinny być wynikiem szerszej debaty publicznej.
* zmiany regulacji prawnych w celu uproszczenia zbiórek publicznych i podatku VAT od charytatywnych SMS-ów; Bez uwag
* promowanie społecznej odpowiedzialności biznesu i upowszechnianie dobrych przykładów w tym zakresie. Bez uwag
* opracowanie dokumentu stanowiącego projekt długofalowej polityki w zakresie rozwoju wolontariatu w Polsce. * promowanie i wspieranie wolontariatu jako zaangażowania społecznego w różnych dziedzinach aktywności obywatelskiej, Nie wydaje się zasadne przygotowywania polityki państwa w zakresie wolontariatu. Konieczne jest dalsze promowanie wolontariatu jako sposobu na aktywność obywatelską (a nie sposób zdobywania doświadczenia zawodowego), a takze powstanie nowych mechanizmów wsparcia wolontariatu na rzecz środowisk zaniedbanych zarówno w kraju jak i za granicą.
* stworzenie mechanizmów wspierania wolontariatu (w analogii np. do EVS czy Korpusu Pokoju) na rzecz wspierania udziału wolontariuszy w zaniedbanych obszarach naszego kraju i w ramach pomocy rozwojowej poza granicami
Priorytet strategii 2.3. Wzmocnienie integracji i solidarności społecznej
2_3_1 Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości społecznej jako sposobu rozwiązywania problemów społecznych
* przygotowanie propozycji rozwiazań dotyczących rozumienia ekonomii społecznej w kontekście prac nad nowych okresem programowania 2014-2020 Zamiast 2.3.2 (1) Ustawa o przedsiebiorczości społecznej ciągle jeszcze budzi kontrowersje w środowisku i warto w Strategi zapisać bardziej ogólny kierunek prac nad ukonkretnieniem definicji przedsiębiorczości społecznej i przedsiębiorstwa społecznego, który oczywiscie może przyjąć formę konkretnej ustawy
* wzmocnienie i promowanie samowystarczalności podmiotów ekonomii społecznej (w tym organizacji pozarządowych), w tworzeniu własności społecznej poprzez m.in.
1. przekazywanie nieruchomości (pierwokup, bezpłatne użyczenie, obniżona cena) dla celów budowania przestrzeni publicznej i działalności społecznej
2. traktowanie finansowania realizowanych usług publicznych jako formy wsparcia dla realizacji szerszych celów społecznych (budowania instytucji, partnerów dla administracji)
* działania na rzecz zmiany obowiązujących regulacji prawnych umożliwiające poszerzenie zakresu stosowania klauzul społecznych w zamówieniach publicznych. Przeniesiony z 2.1.2
przygotowanie i wdrożenie bezzwrotnych i zwrotnych mechanizmów finansowania (pożyczek, kredytów i poręczeń, przekazywania mienia) przedsiębiorstwom społecznym i innych formom aktywizacji obywatelskiej, zawodowej i społecznej;
przygotowanie i wdrożenie zwrotnych mechanizmów finansowania (pożyczek, kredytów i poręczeń) przedsiębiorczości społecznej oraz innych form aktywizacji zawodowej i społecznej; Przeniesiony z 2.3.2 (1) Dodane są mechanizmy bezzwrotne oraz dodane jest „przekazywanie mienia”, które moze byc podstawą rozwoju przedsiebiorczosci społecznej.
* stworzenie wystandaryzowanego systemu wsparcia dla rozwoju ekonomii społecznej z możliwością certyfikowania działań przy zachowaniu niezależności i różnorodnosci poszczególnych instytucji wsparcia Przeniesiony z 2.3.2 (3). Wydaje się, że tworzacy się system wsparcia, który budzi wiele kontrowersji wśród samych organizacji infrastrukturalnych, powinien sie opierać na dowolności, zasadzie tyle certyfikowania ile wsparcia.
* wypracowanie, przetestowanie i wdrożenie do polityk publicznych instrumentów oceny społecznej wartości dodanej przedsięwzięć ekonomicznych, w tym przedsiębiorstw społecznych; Przeniesione z 2.3.2.
* wypracowanie rozwiązań umożliwiających korzystanie z pracy wolontariuszy (emerytowanych ekspertów) w tym przy działalności gospodarczej podmiotów.
* podjęcie działań na rzecz wewnętrznej reformy sektora spółdzielczego w tym wypracowanie wraz z ruchym spółdzielczym rozwiązań prawnych umożliwiajacych rozwój tego typu aktywności gospodarczej.
* włączenie samorządów gminnych i powiatowych, jako kluczowych podmiotów programujących lokalne strategie działania (wraz z odpowiednimi środkami na planowane działania) oraz wspierania podmiotów ES
2_3_2 Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości społecznej i innych form przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu i zawodowemu Wspieranie przedsiebiorstw społecznych i innych form przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu i zawodowemu Wydaje się, że tak jak w kierunku działań 2.3.1 chodzi o wspieranie przedsiebiorczości społecznej tak w tym kierunku bardziej chodzi o wspieranie konkretnych przedsiebiorstw społecznych działających na polu przeciwdziałania wykluczeniu
* przygotowanie i wprowadzenie nowych rozwiązań legislacyjnych, w tym ustawy o przedsiębiorczości społecznej; Wykreślić – odpowiedni zapis w 2.3.1 (1) Ustawa o przedsiebiorczości społecznej ciągle jeszcze budzi kontrowersje w środowisku i warto w Strategi zapisać bardziej ogólny kierunek prac nad ukonkretnieniem definicji przedsiębiorczości społecznej i przedsiębiorstwa społecznego, który oczywiscie może przyjąć formę konkretnej ustawy
* przygotowanie i wdrożenie zwrotnych mechanizmów finansowania (pożyczek, kredytów i poręczeń) przedsiębiorczości społecznej oraz innych form aktywizacji zawodowej i społecznej; Wykreślić – zapis w 2.3.1 (4)
* przygotowanie i wspieranie wdrażania – skorelowanego ze strategiami rozwoju – długofalowego planu rozwoju przedsiębiorczości społecznej; wykreślić Wydaje się, że z uwagi na zmiane systemu zarzadzania i tworzenie horyzontalnych strategii nie ma powodu tworzyć długofalowego planu rozwoju przedsiebiorczosci społecznej. Powinien go zastąpic odpowiedni program operacyjny wynikający z SRKS
* włączenie samorządów wojewódzkich jako kluczowego podmiotu, w programowaniu i realizacji wsparcia i rozwoju przedsiębiorczości społecznej na terenie województw. * włączenie samorządów wojewódzkich jako kluczowego podmiotu, w programowaniu i realizacji wsparcia i rozwoju przedsiębiorstw społecznych jako instrumentu integracji społecznej i zawodowej. Wydaje się, że rola samorzadu województwa w sferze spójności społecznej powinna uwzgledniać rolę ekonomii społecznej w jej funkcji integracyjnej.
* stworzenie oraz wprowadzenie systemowych rozwiązań umożliwiających funkcjonowanie na zasadach partnerstwa publiczno-społecznego, certyfikowanych instytucji, wspierających infrastrukturalnie przedsiębiorczość społeczną w zakresie usług, szkoleń i doradztwa; Wykreślić Zapis w 2.3.1
* przygotowanie i wdrożenie działań edukacyjnych dotyczących przedsiębiorczości społecznej, w tym edukacji dzieci i młodzieży poprzez praktyczną edukację przygotowania do przedsiębiorczości; * przygotowanie i wdrożenie działań edukacyjnych dotyczących przedsiębiorczości i postaw społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem udziału uczniów w realizowaniu w pracy na rzecz szkoły i społeczności lokalnej (sklepik, recykling, spółdzielnia uczniowskiej) Edukacja dotycząca przedsiębiorczości w szkołach powinna opierać się na praktycznych podstawach. Być może punkt ten powinien zostać przeniesiony do celu 1 SRKS
wypracowanie, przetestowanie i wdrożenie do polityk publicznych instrumentów oceny społecznej wartości dodanej przedsięwzięć ekonomicznych, w tym przedsiębiorstw społecznych; wsparcie projektów testujących i wprowadzających innowacyjne mechanizmy przeciwdziałania społecznemu i zawodowemu wykluczeniu. *.wsparcie obarczonych ryzykiem projektów testujących (eksperymentalnych) i wprowadzających innowacje społeczne w zakresie profilaktyki i przeciwdziałania społecznemu i zawodowemu wykluczeniu. Pierwsza część przeniesiona do 2.3.1. Druga uzupełnione o znaną z EQUALa zasadę innowacyjności „może się nie udać”
* opracowanie i wsparcie systemu wzajemnej pomocy dla instytucji integracji społecznej i zawodowej jako sposobu na przeciwdziałanie niekorzystnym zjawiskom w integracyjnych przedsiebiorstwach społecznych (np. spółdzielniach społecznych) Funkcjonowanie przedsiębiorstw społecznych nastawionych na integrację społeczną i zawodową są narażona na trudności zagrażające ich funkcjonowaniu. Wydaje się, że stworzenie systemu wsparcia może być ważnym elementem zapewnienia im stabilności.
* uporządkowanie dotychczasowych praktyk wsparcia różnego typu instytucji integracji społecznej i zawodowej (ZPCH, CIS, ZAZ, WTZ itp) oraz czytelne określenie systemu ich instytucjonalnego wsparcia.
2_3_3 Wspieranie poradnictwa prawnego i obywatelskiego Wspierania przestrzegania praw obywatelskich
* wypracowanie mechanizmów gwarantujących realizacje praw podstawowych obywateli (w tym realizacji zasad konstytucyjnych i europejskiej karty praw podstawowych)
* wraz z zainteresowanymi zostanie przeprowadzony całościowy przegląd systemu prawnego, ze szczególnym uwzględnieniem przepisów regulujących działalność społeczną, pod kątem ich celowości, a także faktycznych możliwości ich przestrzegania. Wiele z obowiązujących przepisów (np. ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, ustawa o fundacjach i Prawo o stowarzyszeniach, ustawa o rachunkowości, ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu) nakładają na te społecznie działające instytucje obowiązki, które są nieracjonalne lub niemożliwe do spełnienia.
* wypracowanie – na poziomie działania systemowego i dobrych praktyk zasad realizacji idei pomocniczości administracji wobec obywateli i ich organizacji
* nowe rozwiązania legislacyjne umożliwiające wprowadzenie systemu wsparcia państwa dla poradnictwa prawnego i obywatelskiego; Bez uwag
* wsparcie tworzenia i wdrożenia systemu wsparcia dla poradnictwa prawnego i obywatelskiego; przygotowanie i wdrożenie powszechnego mechanizmu standaryzacji jakości usług poradniczych. Bez uwag
–
W SPRAWIE PROJEKTU STRATEGII ROZWOJU KAPITAŁU SPOŁECZNEGO
wersja robocza z dnia 28 marca 2011 roku
W imieniu Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarzadowych chcielibyśmy wyrazić zadowolenie z przygotowywania przez rząd tak ważnego dla przyszłości Polski dokumentu. Zdajemy sobie sprawę, że jego opracowanie a następnie wdrozenie jest wyzwaniem, który będzie wymagał zaangażowania nas wszystkich – administracji rzadowej, samorzadowej, organizacji pozarządowych i obywateli (w tym ruchu Obywateli Kultury). Dlatego też chcielibysmy przedstawić swoje opinie i propozycje konkretnych rozwiązań, które naszym zdaniem przyczynią się do lepszego przygotowania dokumentu do przyszłej realizacji. Nasze uwagi dotyczą głównie celu operacyjnego 2 „Poprawa mechanizmów partycypacji społecznej i wpływu obywateli na życie publiczne”, który bezpośrednio dotyczy wszystkich organizacji pozarządowych oraz szeroko rozumianych podmiotów ekonomii społecznej.
OFOP bardzo poważnie podszedł do konsultacji SRKS. W ramach swoich działań (m.in. Programu Reprezentacji, Izby Przedsiębiorstw Społecznych, działań w ramach ruchu Obywateli Kultury) uczestniczył, na zaproszenie MkiDN, w spotkaniach konsultacyjnych i inicjował dyskusyje nie tylko wewnątrzorganizacyjne, ale i dla szerszych odbiorców.
1. Uwagi ogólne
Pozytywnie oceniamy przyjętą definicję kapitału społecznego, jakkolwiek jest ona nieco odmienna od tej zawartej w Raporcie „Polska 2030”. Wydaje się, że uwzgledniajac punkt widzenia szeroko rozumianych organizacji społeczeństwa obywatelskiego logicznie i kompleksowo oddaje treść pojęcia. Wydaje się jednak, że część ogólnych założeń dotyczących Strategii wymaga doprecyzowania lub korekty.
1. System zarządzania
SRKS w duzym stopniu odnosi się do zadań (interwencji) administracji nie biorąc pod uwagę możliwości i potencjalnej roli inicjatyw obywatelskich, środowisk lokalnych i koncentrując się głównie na instrumentach prawno-finansowych (momentami wręcz proponujac konkretne nazwy ustaw). Strategia, która ma za zadanie zwiększenie zaufania miedzy obywatelami (i ich organizacjami) a administracją, mająca za zadanie wspieranie partycypacji obywatelskiej i dialogu obywatelskiego w istocie ogranicza rolę obywateli i partnerów społeczno-ekonomicznych do odbierania działań administracyjnych. System zarządzania, szczególnie na poziomie całej SRKS jest silnie zcentralizowany i pozbawiony czynnika społecznej kontroli. Federacja zgłasza zdecydowany sprzeciw wobec planowanego układu komitetów i zespołów zadaniowych, mających monitorować realizację wszystkich strategii horyzontalnych, w tym Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego. Wskazanie wśród instytucji jedynie organów władzy pokazuje, że prawdziwą intencją rządu nie jest partnerski system sprawowania władzy, lecz pozostawienie jej pod ścisłą kontrolą Rady Ministrów. Zaangażowanie partnerów społeczno-gospodarczych (w rozumieniu Unii Europejskiej są to związki zawodowe, organizacje pracodawców, organizacje pozarządowe oraz środowiska akademickie) zdecydowanie poprawi jakość wypracowywanych decyzji i zapewni kontrolę obywatelską. Trzeba to wyraźnie podkreślić gdyż obecny poziom monitoringu programów operacyjnych budzi wątpliwosci co do roli strony społecznej (np. rola partnerow w komitetach monitorujacych i podkomitateach na poziomie lokalnym, umocowanie Komitetu Monitorującego PO FIO jedynie jako ciała doradczego).
2. Miejsce wśród innych dokumentów strategicznych
Zastrzeżenia Federacji budzi odniesienie SRKS do innych dokumentów strategicznych. W tym – jeżeli chodzi o omawiany przez nas fragment – np. pozostałych strategii horyzontalnych, jak Strategia Sprawne Państwo (której zapisy odwołuja się, jak sie wydaje, do innej filozofii dialogu obywatelskiego) czy Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki. A także relacje SRKS z tak ważnym, jak się wydaje z puntu widzenia zmiany społecznej i systemu wdrażania Funduszy Unijnych, dokumentem jaki jest Krajowy Program Reform. Brakiem SRKS jest brak wyraźniego określenia sposobu finansowaniaposzczególnych działań. Może to oznaczać, że mimo deklaracji ogólnych podejmowane bedą z SRKS tylko te działania, które zostaną określone w innych dokumentach co może oznaczać iż koncepcja zintegrowanego systemu wsparcia kapitału społecznego okaże się dokumentem realizowalnym tylko w części.
3. Analiza dotychczasowych doswiadczeń
Wątpliwości budzi również odwołanie się do „doświadczenia MPiPS (…) w ramach PO KL i PO FIO”. Zdaniem Federacji doświadczenia Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, szczególnie jeśli chodzi o Program Operacyjny Kapitał Ludzki, a także nowe formy funkcjonowania Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich nie są jeszcze wystarczająco zewaluowane, aby mogły być traktowane jako dobre praktyki. Niewątpliwie wiele pracy wykonano, wiele doświadczeń zebrano, jednak trzeba dobrze przyjrzeć się efektom projektów systemowych, zanalizować skutki przeprowadzonych konkursów, zanim się te doświadczenia przyjmie jako wyznaczniki strategii państwa do 2020 roku.
4. Proponowane wskaźniki
Jeśli chodzi o wskaźniki, to ogólna refleksja Federacji jest taka, że zaproponowane wskaźniki nie mierzą zmiany w zakresie danego wyzwania dla kapitału społecznego, celu operacyjnego ani priorytetu. Zdajemy sobie sprawę z wyzwania, jakim jest określenie wskaźników dla Strategii, jednak naszym zdaniem, oprócz spełniania przez nie wymogów metodologicznych w zakresie historyczności, policzalności itd., powinny one odpowiadać na pytanie na ile cele strategiczne oraz kierunki działań są realizowane w trakcie wdrażania SRKS.
2. Uwagi do priorytetów i kierunków działań celu operacyjnego 2
Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych z dużym uznaniem odnosi sie do systemu kierunków działań wyznaczonych w ramach 2 celu operacyjnego. Podział na trzy priorytety
Wspieranie mechanizmów współpracy instytucji publicznych z obywatelami,
Rozwój i wzmacnianie zorganizowanych form aktywnosci obywatelskiej,
Wzmocnienie integracji i solidarnosci społecznej,
wydaje się wyczerpywać obszar tego priorytetu. Kierunki działań – według nas – również w duzym stopniu odpowiadają na zapotrzebowanie społeczne z trzema jednak wyjatkami (opisane są one szczegółowo w tabelach konsultacyjnych):
Kierunek działań 2.1.2. niepotrzebnie ogranicza formy partnerstwa i współpracy jedynie do działań służących „przekazywaniu realizacji zadań publicznych”.
W priorycie 2.3.
1. brakuje kierunku działań (proponujemy numer 2.3.1), który wspierałby rozwój przedsiebiorczości społecznej w obszarach nie dotyczacych przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu i zawodowem
2. priorytet 2.3.2 już jako 2.3.3. powinien być rozszerzony do wspierania przestrzegania praw obywatelskich
postanowiła odnieść się do tych kwestii poruszonych w projekcie strategii, które dotyczą całości działań obywatelskich bądź sektora pozarządowego jako takiego.
3. Uwagi do planowanych działań
Najwiecej uwag jest oczywiscie do merytorycznych zapisów planowanych działań. Dotuczą one zarówno zapisów w głównym dokumencie SRKS, ale także, a może przede wszystkim w załączniku 2 do SRKS „zastosowanie instrumentów wdrożeniowych w SRKS”. Nasze konkretne uwagi przedstawiamy w tabelach konsultacyjnych ( z zapisami zgłoszonymi w ramach konsultacji).
Priorytet strategii 2.1. Wspieranie mechanizmów współpracy instytucji publicznych z obywatelami.
Numer uwagi Fragment SRKS Proponowane zmiany Uzasadnienie
2_1_1
Wzmocnienie i upowszechnienie mechanizmów dialogu obywatelskiego
1
*wdrożenie stałego mechanizmu monitorowania dostępu obywateli do informacji publicznej oraz jakości dostępnej informacji publicznej;
*nowelizacja istniejących regulacji prawnych, w tym ustawy o dostępie do informacji publicznej na podstawie wyników prowadzonego monitoringu;
*wsparcie projektów zwiększających dostęp obywateli do informacji publicznej i upowszechniających różne formy kontroli społecznej działań administracji publicznej. Wykreślić te zapisy lub przenieść je do celu operacyjnego 3 w zamian zamieścić propozycję wg. uwagi nr 2_1_1(2) Piorytet w pierwszym podpunkcie mówi o wzmocnieniu dialogu obywatelskiego poprzez ułatwianie obywatelom dostępu do informacji publicznej. Jakkolwiek DIP jest bardzo ważnym i wciąż swprawiajacym trudności w realizacji obszarem w praktyce polskich instytucji publicznych, zdaniem Federacji jest nie najważniejszym elementem całego procesu – wymogiem formalnym, który musi być spełniony w państwie prawa i nie musi być zapisywany w strategii. Autorzy wychodzą z założenia, że dostęp do informacji publicznej – wraz z kontrolą społeczną – jest fundamentem dialogu. Jednak w proponowanych działaniach podejmują tylko wątek dostępu do informacji publicznej.
2 Wsparcie rozwoju obywatelskich instytucji kontroli społecznej i przygotowanie rozwiązań pozwalajacych obywatelom egzekwowanie prawa w działalności instytucji administracji publicznej i przedsiebiorstw To właśnie nie tylko dostęp do informacji publicznej, który działa stosunkowo dobrze (przewiduje np. prawne sankcje za odmowę udzielenia informacji) a skuteczność interwencji obywatelskiej, tzn. na ile ujawnione nieprawidłowości zostają naprawione, decyduje o budowie kapitału społecznego ma kluczowe znaczenie. Zwiększenie dostępu do informacji publicznej bez mechanizmu zwiększenia wpływu obywateli na zmiany w wyniku ujawnianych nieprawidłowości może tylko zmniejszać zaufanie do instytucji publicznych, a tym samym kapitał społeczny.
3 * nowelizacja istniejących regulacji prawnych służąca wprowadzeniu obligatoryjnych konsultacji społecznych i innych form dialogu obywatelskiego w sprawach istotnych z punktu widzenia obywateli; rozwiązania te powinny stanowić spójny system dialogu obywatelskiego na poziome krajowym, rządowym i lokalnym. * ujednolicenie zasad konsultacji społecznych i wprowadzenie ich wymogu (poza jasno określonymi wyjatkami) pod karą unieważnienia podjetej decyzji/ przyjętych rozwiazań
* wzmocnienie roli form dialogu obywatelskiego jako jednej z metod konsultacji społecznych – doprecyzowanie ich funkcji i określenie kompetencji (decyzyjnych, nadzorczych, monitorujacych)
* podjęcie działań na rzecz spójnego system dialogu obywatelskiego na poziome krajowym, rządowym i lokalnym. Co prawda sami autorzy twierdzą w uzasadnieniu, że organy administracji powinny mieć możliwość we własnym zakresie dobierać metody konsultacji, chcą jednak dookreślić obszary, gdzie ciała dialogu i konsultacje społeczne powinny być obligatoryjne. Współpraca i dialog obywatelski, które są podejmowane jedynie z nakazu prawa (zawsze dla chętnych znajdą się metody, aby przemienić procedury w działania pozorne) budzą poważne wątpliwości dotyczące skuteczności. Chodzi raczej o wprowadzenie obligatoryjnych konsultacji (z możliwością wyłaczenia niektórych decyzji i obszarów spod konieczności ich obowiązywania) i możliwości zaskarzenia decyzji/przyjetych rozwiazań o ile konsultacje nie były przeprowadzone zgodnie z zasadami.
To co wydaje się niesłycha nie ważne (wynika to z badań ewaluacyjnych konsultacji społecznych przeprowadzonych na zlecenie MPiPS) to większe włączenie w proces konsultacji (m.in.przez dookreślenie zadań i umocowanie prawne) ciał dialogu obywatelskiego, które w tej chwili pełnia w dużym stopniu role fikcyjne.
Jednak najważniejszym punktem, który zawiera sie w propozycji SRKS jest działanie na rzecz spójnego systemu dialogu obywatelskiego i w tej kwestii popieramy propozycję autorów SRKS.
* nowelizacja istniejących regulacji prawnych w celu wprowadzenia instrumentów ułatwiających obywatelom udział w stanowieniu prawa oraz przygotowanie i upowszechnienie tych instrumentów; w szczególności dotyczy to wzmocnienia inicjatywy uchwałodawczej obywateli na poziomie lokalnym. * zwiększenie udziału obywateli w procesie stanowieniu prawa i dookreślenie form instytucjonalnych tego udziału.
Nie jest jasna intencja ułatwiania obywatelom udziału w procesie stanowienia prawa. Zdaniem Federacji problemem jest brak określonych procedur udziału w stanowieniu prawa. Nie chodzi o to aby było łatwiej wpływac na proces stanowienia prawa, ale by zapewnić obywatelom wpływanie na proces legislacyjny w sposób określony.
* wypracowanie rozwiązań zwiększających udział obywateli w debacie na temat przeznaczania środków publicznych w tym przeznaczania częsci budżetu (tzw. budżet partycypacyjny) na cele określone przez samych zainteresowanych Niesłychanie ważnym elementem udziału obywateli w życiu publicznym jest ich właczenie w planowanie strategiczne w tym w myslenie o lepszym wydatkowaniu publicznych pieniedzy. Wydaje się, że taka formą może być – uznana przez rzad za ważną w Pakcie dla Kultury idea budżetów partycypacyjnych.
* wsparcie edukacji w zakresie metod i narzędzi dialogu obywatelskiego oraz przygotowania facylitatorów debat publicznych;
* wsparcie roli dialogu obywatelskiego i debat publicznych w życiu społeczno-politycznym Edukacja z zakresie metod i narzędzi dialogu obywatelskiego to tylko jeden, choc bardzo wazny, wymiar przywracania roli debaty publicznej. Dlatego trzeba do zagadnienia podejśćszerzej wspierając nie tylko edukację, ale także już istniejące ciała dialogu i podejmowane przez rózne instytucje inicjatywy oparte na debacie publicznej (np. różnego rodzaju kongresy). W tym kontekście przygotowywanie facylitatorów debat publicznych sugeruje raczej powstanie nowego, finansowanego ze środków publicznych zawodu, niż rozwiązanie problemu.
* wsparcie projektów popularyzujących kulturę dialogu i realizujących wysokiej jakości debaty publiczne. * wsparcie projektów realizujących wysokiej jakości debaty publiczne i branie pod uwagę efektów tych dyskusji w procesie podejmowania decyzji. W miarę rozwoju debaty publicznej wspirac również inicjatywy popularyzujące kulturę dialogu. Wsparcie projektów popularyzatorskich o ile nie ma się okazać sfinansowaniem kolejnych dobrych, choć nikomu niepotrzebnych, konferencji musi być poprzedzone. Odbudowa debaty publicznej w Polsce wymaga znacznie więcej, niż tylko promocji. Efekty debaty (prawdziwej szerokiej debaty publicznej, z udziałem wielu środowisk, liderów, autorytetów oraz po prostu zainteresowanych obywateli) powinny być uwzględniane w decyzjach organów władzy.
* zintegrowanie istniejących instytucji dialogu społecznego i obywatelskiego na poziomie rządowym. * wzmocnienia dialogu społecznego i obywatelskiego na poziomie rządowym oraz podjęcie działań na rzecz integracji różnych form dialogu. Słabością dialogu w Polsce nie jest podział na dialog społeczny i obywatelskie, ale słabość obu tych dialogów, co zresztą w SRKS jest już dobrze udokumentowane. Próby instytucjonalnego zintegrowania obu dialogów nie koniecznie muszą doprowadzić do pozytywnych efektów. Dlatego należy przede wszystkim wzmocnienie dotychczasowych form dialogu i podjęcie działań na rzecz ich naturalnego współdziałnia. Takie naturalne procesy obserwujemy np. na poziomie Komitetu Koordynacyjnego Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia, gdzie dzięki wspólnej inicjatywie organizacji pozarządowych i partnerów społecznych powstała Grupa Robocza ds. Społeczeństwa Obywatelskiego (uznana przez EKES za dobra praktykę w skali całej Unii Europejskiej). Celem takiej integracji nie powinno być zintegrowanie instytucjonalne dotychczasowych ciał dialogu, ale być może powołanie Krajowej Rady Społeczno-Ekonomicznej.
2_1_2 Wspieranie rozwoju partnerstwa i innych form współpracy służących przekazywaniu realizacji zadań publicznych obywatelom Wspieranie rozwoju partnerstwa i innych form współpracy administracji publicznej z organizacjami społecznymi
Zawężenie współpracy jedynie do działań służących przekazywaniu realizacji zadań publicznych ogranicza mozliwości współdziałania, a tym samym partnerstwa.
nowelizacja istniejących regulacji prawnych służąca wprowadzeniu do porządku prawnego formuły partnerstwa publiczno-społecznego i jej upowszechnienie w administracji publicznej i organizacjach obywatelskich; wypracowanie rozwiazań wzmacniajacych dotychczasowe praktyki partnerstwa publiczno-społecznego i jej upowszechnienie w administracji publicznej i organizacjach obywatelskich; Wydaje się, że ciągle nie ma przekonywujacych argumentów, iz wprowadzenie partnerstwa publiczno-społecznego do porzadku prawnego jest konieczne do rozwoju tej formy współpracy, dlatego wydaje się, że szerokie potraktowanie tematu – nie przesądzajace ostatecznie o zmianach legislacycjnych będzie tu na miejscu
wspieranie zadań publicznych realizowanych w partnerstwach publiczno-społecznych; promowanie dobrych praktyk w sferze powierzania zadań publicznych obywatelom i standardów współpracy między administracją publiczną a organizacjami obywatelskimi; Bez uwag
inicjowanie, wspieranie i promowanie innowacyjnych rozwiązań w zakresie powierzania realizacji zadań publicznych obywatelom; Bez uwag
* wprowadzenie prawnego obowiązku tworzenia i realizacji programów współpracy z organizacjami społecznymi w administracji rządowej; * rozszerzenie obowiązywania zapisów ustawy o działalności pożytku publicznego w tym w szczególności prawnego obowiązku tworzenia i realizacji programów współpracy z organizacjami społecznymi w administracji rządowej, czy tworzenia Ustawa nakłada na JST wiele obowiązków dotyczących współpracy z organizacjami z których zwolnione są organy administracji centralnej – np. opracowanie szczegółowych sposobów konsultowania projektów aktów prawa. Wydaje się, że należy w jak największym stopniu ujednolicić zasady współpracy na różnych szczeblach administracyjnych.
* wsparcie edukacji przedstawicieli administracji publicznej i organizacji społecznych w zakresie lepszego wykorzystania istniejących instrumentów zlecania zadań publicznych organizacjom obywatelskim; wypracowanie i upowszechnianie standardów realizowanych zadań publicznych oraz mechanizmów monitorowania świadczonych usług z udziałem obywateli; zmiany obowiązujących regulacji prawnych umożliwiające poszerzenie zakresu stosowania klauzul społecznych w zamówieniach publicznych. * wsparcie edukacji przedstawicieli administracji publicznej i organizacji społecznych w zakresie lepszych form współpracy w tym szczególne wsparcie dla osób działajacych w ciałach dialogu obywatelskiego Współpraca partnerska miedzy administracją a organizacjami pozarządowymi wymaga działań edukacyjnych nie tylko w obszarze instrumentów zlecania zadań. Szczególną uwagę należy położyć na wsparcie edukacyjne osób, które reprezentuja obie strony w zinstytucjonalizowanych ciałach dialogu obywatelskiego takich jak komitety monitorujace rady działalności pożytku publicznego itp.
Drugą część zdania wykreślić Jest ona elementem planowania działań w priorytecie 2.3
2_1_3 Zwiększenie wykorzystania zasobów lokalnych instytucji publicznych dla rozwijania aktywności obywatelskiej
* promowanie dobrych praktyk w zakresie wspierania aktywności obywatelskiej przez lokalne instytucje publiczne i ich współpracy w tym zakresie; Bez uwag
* wspieranie i promowanie innowacyjnych projektów animowania i prowadzenia współpracy między lokalnymi instytucjami publicznymi służącej rozwijaniu aktywności obywatelskiej; Brak uwag
Brak punktu Wspieranie i promowanie udostępniania przestrzeni publicznej i majatku publicznego dla aktywnosci obywatelskiej. Podstawową formą wsparcia dla oddolnych inicjatyw obywatelskich powinno byc udostępnianie przestrzeni publicznej i majatku publicznego do wykorzystania dla dobra wspólnego
* wspieranie partnerskich projektów samorządów lokalnych i organizacji obywatelskich w zakresie wykorzystywania przestrzeni publicznych dla aktywności obywatelskiej; Brak uwag
* wspieranie edukacji pracowników instytucji samorządowych odnośnie do współpracy z obywatelami; wykreślić Nie wydaje się aby na poziomie SRKS należało mysleć o edukacji pracowników – raczej działaniach skierowanych do decydentów.
* zmiany istniejących przepisów w celu usunięcia ograniczeń w dostępie obywateli do przestrzeni publicznych. * zmiany istniejących przepisów w celu usunięcia ograniczeń w dostępie obywateli do przestrzeni publicznych, w tym w przekazywaniu publicznego majątku na cele społeczne. Jedną ze słabości
Priorytet strategii 2.2. Rozwój i wzmocnienie zorganizowanych form aktywności obywatelskiej
2_2_1 Ułatwianie działalności organizacjom obywatelskim
* poszerzenie regulacji prawnych o nowe formy i narzędzia prowadzenia zorganizowanej aktywności obywatelskiej; * deregulacja przepisów prawnych tak aby umozliwić zgodną z prawę działalność organizacji pozarządowych. Wydaje się, że poszerzenie regulacji prawnych nie wpłynie znaczącą na zwiększenie sie możliwości działania obywateli, problemem nie jest brak przepisów, ale nadmiar np. przepisów dotyczących danych osobowych, informacji publicznej, przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy, które nakładaja na organizacje obowiazki, których nie sąone w stanie rzetelnie wypełnić
* zmiany istniejących regulacji prawnych umożliwiające zróżnicowanie i uproszczenie wymogów prawno-instytucjonalnych dotyczących prowadzenia działalności organizacji obywatelskich; * zmiany istniejących regulacji prawnych umożliwiające zróżnicowanie i uproszczenie wymogów prawno-instytucjonalnych (w tym zasad prowadzenia księgowosci) dotyczących prowadzenia działalności organizacji obywatelskich; Proponujemy w kwestii uproszczenia zaznaczyć w nawiasie proponowaną przez OFOP już od dłuższego czasu ideę uproszczenia księgowosci dla małych organizacji.
* bieżący monitoring i ocena skutków stosowania prawa dla działalności organizacji obywatelskich, w tym także w zakresie zmian legislacyjnych wprowadzanych w ramach realizacji Strategii; * wsparcie działań umozliwiających bieżący monitoring i ocenę skutków stosowania prawa dla działalności organizacji obywatelskich, w tym także w zakresie zmian legislacyjnych wprowadzanych w ramach realizacji Strategii; Wydaje się, że te działania wystarczająco dobrze są realizowane przez instytucje społeczeństwa obywatelskiego i to co władza zgodnie z zasadą pomocniczosci moze zrobić to jedynie wspomóc te działania.
* promowanie i wspieranie wolontariatu w różnych dziedzinach aktywności obywatelskiej, ze szczególnym uwzględnieniem promowania wolontariatu wśród osób 50+ i wolontariatu na terenach wiejskich; * promowanie zaangazowania społecznego obywateli w różnych formach i w różnych grupach docelowych. Wydaje się, że promocji ze strony państwa wymagają wszystkie formy zaangażowania społecznego, a nie tylko wolontariat (jest on zresztą w punkcje 2.2.2.), który bez systematycznej działalnosci społecznej będzie niemozliwy lub nieskuteczny. Również wymienianie grup społecznych, w których szczególnie należy propomować nie wydaje się słuszne. W sytuacji, gdzy aktywnośc społeczna w Polsce jest naprawdę w zapaści trzeba (wykorzystując byc może model polaryzacyjno-dyfuzyjny) wesprzeć te środowiska, gdzie efekt będzie szybki i najbardziej widoczny.
wsparcie projektów rozwijających i podwyższających kompetencje w zakresie zarządzania zasobami przedstawicieli organizacji obywatelskich. Bez uwag
2_2_2 Rozwijanie indywidualnej i korporacyjnej filantropii oraz wolontariatu
* zmiany regulacji prawnych w celu zwiększenia skuteczności oddziaływania istniejących instrumentów zachęcających do wspierania aktywności obywatelskiej; * wsparcie działań organizacji pozarządowych na rzecz zwiększenia udziału środków z darowizn i ofiarności publicznej Nie należy sądzić, że zmiany regulacji prawnych zmienią stosunek do istniejacych mechanizmów wspierania aktywności obywatelskiej. Wydaje się, że jest to obszar, w którym aktywność muszą wykazać się same organizacje pozarządowe w formie kampanii promocyjnych i konkretnych projektów edukacyjnych.
* zmiany regulacji prawnych w celu wprowadzenia nowych instrumentów zachęcających do wspierania aktywności obywatelskiej; * wypracowanie wraz ze środowiskiem biznesu i organizacjami pozarządowymi sposobów zachęcających do przekazywania darowizn i ofiarności publicznej
* wsparcie edukacji w zakresie wykorzystywania dotychczasowych i nowych mechanizmów finansowania aktywności obywatelskiej; wykreślić Postulat mieści się w propozycji 2.2.2.(1)
* zmiany regulacji prawnych w celu wprowadzenia mechanizmu finansowania, tworzenia i dokapitalizowania kapitałów wieczystych organizacji obywatelskich oraz wsparcie wdrażania tego mechanizmu; * wypracowanie z zainteresowanymi środowiskami propozycji zmian i działań (także w zakresie regulacji prawnych) w celu wprowadzenia mechanizmu finansowania, tworzenia i dokapitalizowania kapitałów wieczystych organizacji obywatelskich oraz wsparcie wdrażania tego mechanizmu; Zmiana dotyczy tylko faktu, iż proponowane zmiany powinny być wynikiem szerszej debaty publicznej.
* zmiany regulacji prawnych w celu uproszczenia zbiórek publicznych i podatku VAT od charytatywnych SMS-ów; Bez uwag
* promowanie społecznej odpowiedzialności biznesu i upowszechnianie dobrych przykładów w tym zakresie. Bez uwag
* opracowanie dokumentu stanowiącego projekt długofalowej polityki w zakresie rozwoju wolontariatu w Polsce. * promowanie i wspieranie wolontariatu jako zaangażowania społecznego w różnych dziedzinach aktywności obywatelskiej, Nie wydaje się zasadne przygotowywania polityki państwa w zakresie wolontariatu. Konieczne jest dalsze promowanie wolontariatu jako sposobu na aktywność obywatelską (a nie sposób zdobywania doświadczenia zawodowego), a takze powstanie nowych mechanizmów wsparcia wolontariatu na rzecz środowisk zaniedbanych zarówno w kraju jak i za granicą.
* stworzenie mechanizmów wspierania wolontariatu (w analogii np. do EVS czy Korpusu Pokoju) na rzecz wspierania udziału wolontariuszy w zaniedbanych obszarach naszego kraju i w ramach pomocy rozwojowej poza granicami
Priorytet strategii 2.3. Wzmocnienie integracji i solidarności społecznej
2_3_1 Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości społecznej jako sposobu rozwiązywania problemów społecznych
* przygotowanie propozycji rozwiazań dotyczących rozumienia ekonomii społecznej w kontekście prac nad nowych okresem programowania 2014-2020 Zamiast 2.3.2 (1) Ustawa o przedsiebiorczości społecznej ciągle jeszcze budzi kontrowersje w środowisku i warto w Strategi zapisać bardziej ogólny kierunek prac nad ukonkretnieniem definicji przedsiębiorczości społecznej i przedsiębiorstwa społecznego, który oczywiscie może przyjąć formę konkretnej ustawy
* wzmocnienie i promowanie samowystarczalności podmiotów ekonomii społecznej (w tym organizacji pozarządowych), w tworzeniu własności społecznej poprzez m.in.
1. przekazywanie nieruchomości (pierwokup, bezpłatne użyczenie, obniżona cena) dla celów budowania przestrzeni publicznej i działalności społecznej
2. traktowanie finansowania realizowanych usług publicznych jako formy wsparcia dla realizacji szerszych celów społecznych (budowania instytucji, partnerów dla administracji)
* działania na rzecz zmiany obowiązujących regulacji prawnych umożliwiające poszerzenie zakresu stosowania klauzul społecznych w zamówieniach publicznych. Przeniesiony z 2.1.2
przygotowanie i wdrożenie bezzwrotnych i zwrotnych mechanizmów finansowania (pożyczek, kredytów i poręczeń, przekazywania mienia) przedsiębiorstwom społecznym i innych formom aktywizacji obywatelskiej, zawodowej i społecznej;
przygotowanie i wdrożenie zwrotnych mechanizmów finansowania (pożyczek, kredytów i poręczeń) przedsiębiorczości społecznej oraz innych form aktywizacji zawodowej i społecznej; Przeniesiony z 2.3.2 (1) Dodane są mechanizmy bezzwrotne oraz dodane jest „przekazywanie mienia”, które moze byc podstawą rozwoju przedsiebiorczosci społecznej.
* stworzenie wystandaryzowanego systemu wsparcia dla rozwoju ekonomii społecznej z możliwością certyfikowania działań przy zachowaniu niezależności i różnorodnosci poszczególnych instytucji wsparcia Przeniesiony z 2.3.2 (3). Wydaje się, że tworzacy się system wsparcia, który budzi wiele kontrowersji wśród samych organizacji infrastrukturalnych, powinien sie opierać na dowolności, zasadzie tyle certyfikowania ile wsparcia.
* wypracowanie, przetestowanie i wdrożenie do polityk publicznych instrumentów oceny społecznej wartości dodanej przedsięwzięć ekonomicznych, w tym przedsiębiorstw społecznych; Przeniesione z 2.3.2.
* wypracowanie rozwiązań umożliwiających korzystanie z pracy wolontariuszy (emerytowanych ekspertów) w tym przy działalności gospodarczej podmiotów.
* podjęcie działań na rzecz wewnętrznej reformy sektora spółdzielczego w tym wypracowanie wraz z ruchym spółdzielczym rozwiązań prawnych umożliwiajacych rozwój tego typu aktywności gospodarczej.
* włączenie samorządów gminnych i powiatowych, jako kluczowych podmiotów programujących lokalne strategie działania (wraz z odpowiednimi środkami na planowane działania) oraz wspierania podmiotów ES
2_3_2 Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości społecznej i innych form przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu i zawodowemu Wspieranie przedsiebiorstw społecznych i innych form przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu i zawodowemu Wydaje się, że tak jak w kierunku działań 2.3.1 chodzi o wspieranie przedsiebiorczości społecznej tak w tym kierunku bardziej chodzi o wspieranie konkretnych przedsiebiorstw społecznych działających na polu przeciwdziałania wykluczeniu
* przygotowanie i wprowadzenie nowych rozwiązań legislacyjnych, w tym ustawy o przedsiębiorczości społecznej; Wykreślić – odpowiedni zapis w 2.3.1 (1) Ustawa o przedsiebiorczości społecznej ciągle jeszcze budzi kontrowersje w środowisku i warto w Strategi zapisać bardziej ogólny kierunek prac nad ukonkretnieniem definicji przedsiębiorczości społecznej i przedsiębiorstwa społecznego, który oczywiscie może przyjąć formę konkretnej ustawy
* przygotowanie i wdrożenie zwrotnych mechanizmów finansowania (pożyczek, kredytów i poręczeń) przedsiębiorczości społecznej oraz innych form aktywizacji zawodowej i społecznej; Wykreślić – zapis w 2.3.1 (4)
* przygotowanie i wspieranie wdrażania – skorelowanego ze strategiami rozwoju – długofalowego planu rozwoju przedsiębiorczości społecznej; wykreślić Wydaje się, że z uwagi na zmiane systemu zarzadzania i tworzenie horyzontalnych strategii nie ma powodu tworzyć długofalowego planu rozwoju przedsiebiorczosci społecznej. Powinien go zastąpic odpowiedni program operacyjny wynikający z SRKS
* włączenie samorządów wojewódzkich jako kluczowego podmiotu, w programowaniu i realizacji wsparcia i rozwoju przedsiębiorczości społecznej na terenie województw. * włączenie samorządów wojewódzkich jako kluczowego podmiotu, w programowaniu i realizacji wsparcia i rozwoju przedsiębiorstw społecznych jako instrumentu integracji społecznej i zawodowej. Wydaje się, że rola samorzadu województwa w sferze spójności społecznej powinna uwzgledniać rolę ekonomii społecznej w jej funkcji integracyjnej.
* stworzenie oraz wprowadzenie systemowych rozwiązań umożliwiających funkcjonowanie na zasadach partnerstwa publiczno-społecznego, certyfikowanych instytucji, wspierających infrastrukturalnie przedsiębiorczość społeczną w zakresie usług, szkoleń i doradztwa; Wykreślić Zapis w 2.3.1
* przygotowanie i wdrożenie działań edukacyjnych dotyczących przedsiębiorczości społecznej, w tym edukacji dzieci i młodzieży poprzez praktyczną edukację przygotowania do przedsiębiorczości; * przygotowanie i wdrożenie działań edukacyjnych dotyczących przedsiębiorczości i postaw społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem udziału uczniów w realizowaniu w pracy na rzecz szkoły i społeczności lokalnej (sklepik, recykling, spółdzielnia uczniowskiej) Edukacja dotycząca przedsiębiorczości w szkołach powinna opierać się na praktycznych podstawach. Być może punkt ten powinien zostać przeniesiony do celu 1 SRKS
wypracowanie, przetestowanie i wdrożenie do polityk publicznych instrumentów oceny społecznej wartości dodanej przedsięwzięć ekonomicznych, w tym przedsiębiorstw społecznych; wsparcie projektów testujących i wprowadzających innowacyjne mechanizmy przeciwdziałania społecznemu i zawodowemu wykluczeniu. *.wsparcie obarczonych ryzykiem projektów testujących (eksperymentalnych) i wprowadzających innowacje społeczne w zakresie profilaktyki i przeciwdziałania społecznemu i zawodowemu wykluczeniu. Pierwsza część przeniesiona do 2.3.1. Druga uzupełnione o znaną z EQUALa zasadę innowacyjności „może się nie udać”
* opracowanie i wsparcie systemu wzajemnej pomocy dla instytucji integracji społecznej i zawodowej jako sposobu na przeciwdziałanie niekorzystnym zjawiskom w integracyjnych przedsiebiorstwach społecznych (np. spółdzielniach społecznych) Funkcjonowanie przedsiębiorstw społecznych nastawionych na integrację społeczną i zawodową są narażona na trudności zagrażające ich funkcjonowaniu. Wydaje się, że stworzenie systemu wsparcia może być ważnym elementem zapewnienia im stabilności.
* uporządkowanie dotychczasowych praktyk wsparcia różnego typu instytucji integracji społecznej i zawodowej (ZPCH, CIS, ZAZ, WTZ itp) oraz czytelne określenie systemu ich instytucjonalnego wsparcia.
2_3_3 Wspieranie poradnictwa prawnego i obywatelskiego Wspierania przestrzegania praw obywatelskich
* wypracowanie mechanizmów gwarantujących realizacje praw podstawowych obywateli (w tym realizacji zasad konstytucyjnych i europejskiej karty praw podstawowych)
* wraz z zainteresowanymi zostanie przeprowadzony całościowy przegląd systemu prawnego, ze szczególnym uwzględnieniem przepisów regulujących działalność społeczną, pod kątem ich celowości, a także faktycznych możliwości ich przestrzegania. Wiele z obowiązujących przepisów (np. ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, ustawa o fundacjach i Prawo o stowarzyszeniach, ustawa o rachunkowości, ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu) nakładają na te społecznie działające instytucje obowiązki, które są nieracjonalne lub niemożliwe do spełnienia.
* wypracowanie – na poziomie działania systemowego i dobrych praktyk zasad realizacji idei pomocniczości administracji wobec obywateli i ich organizacji
* nowe rozwiązania legislacyjne umożliwiające wprowadzenie systemu wsparcia państwa dla poradnictwa prawnego i obywatelskiego; Bez uwag
* wsparcie tworzenia i wdrożenia systemu wsparcia dla poradnictwa prawnego i obywatelskiego; przygotowanie i wdrożenie powszechnego mechanizmu standaryzacji jakości usług poradniczych. Bez uwag
–