List do Premiera
PARTYCYPACJA OBYWATELSKA W PROCESIE STANOWIENIA PRAWA
Autorzy niniejszego listu nie są zadowoleni z zasad i poziomu partycypacji obywatelskiej w procesie legislacyjnym. Dlatego też pozwalamy sobie przedstawić główne propozycje zmian proponowanych w powstającym pod auspicjami Rady Europy w porozumieniu z organizacjami parasolowymi krajów europejskich „Kodeksie partycypacji obywatelskiej”. Przewiduje się, że prace nad Kodeksem zostaną zakończone jesienią 2009 r.
Kodeks zakłada, że partycypacja dotyczy wszystkich poziomów, na jakich podejmowane są decyzje. Jego zastosowanie zwiększy identyfikację społeczną ze zmianami. Organizacje obywatelskie powinny być angażowane już na etapie ustalania priorytetów i diagnozy problemu oraz wyboru właściwych rozwiązań (legislacyjnych lub pozalegislacyjnych). Następnie, mogą one uczestniczyć w opracowywaniu projektu zmian, podejmowaniu decyzji, a także w implementacji, monitorowaniu skuteczności nowego rozwiązania, a w razie potrzeby w jego przeformułowaniu.
W zależności od potrzeby, organizacje powinny być angażowane na różnych poziomach podejmowania decyzji, dla których minimum stanowi informacja. Nie ogranicza się ona do opublikowania niezbędnych informacji poprzez strony internetowe projektodawców – obejmuje również organizację punktów informacyjnych, prowadzenie kampanii informacyjnych, udział w konferencjach i wysłuchaniach publicznych.
Następny etap – konsultacje – przewiduje prowadzenie ich na zasadach wypracowania minimalnych choćby standardów. Konsultacje to proces zbierania opinii z wykorzystaniem narzędzi internetowych – paneli dyskusyjnych i ankiet, ale i bezpośredniego kontaktu: seminariów eksperckich, konferencji uzgodnieniowych, organizacji otwartych posiedzeń decydentów, a nawet referendów. Same konsultacje nie są jedynym elementem dialogu – aby był on pełen, na poszczególnych etapach prac obywatele powinni mieć prawo do petycji, do zasiadania w ciałach doradczych i komitetach ponadsektorowych.
Na etapie wdrażania nowych rozwiązań dialog obejmuje szkolenia i seminaria organizowane nie tylko z myślą o organizacjach obywatelskich, ale i przez nie same. Jego warunkiem jest ciągłość i systematyczność wymiany opinii i oceny rozwiązań. Partnerstwo stanowi relację opartą na współodpowiedzialności na wszystkich etapach procesu decyzyjnego, w której bliska współpraca nie ogranicza autonomii organizacji i ich prawa do prowadzenia kampanii i wspierania postulatów sektora obywatelskiego.
Oczywiście, nie we wszystkich sytuacjach i nie na każdym etapie, partnerstwo w rozumieniu Kodeksu jest możliwe i potrzebne. Wydaje się wręcz, że im więcej działań partnerskich podejmuje się na wczesnych etapach, zwłaszcza ustalając priorytety i metody rozwiązywania wspólnie zdiagnozowanych problemów, tym większe znaczenie będzie miała właściwa informacja i umiejętne wykorzystanie narzędzi konsultacyjnych na dalszych etapach.
„Kodeks partycypacji obywatelskiej” tworzony jest z myślą i przy udziale organizacji pozarządowych. Jest on jednak na tyle uniwersalny, że naszym zdaniem może i powinien znaleźć zastosowanie w stosunku do wszystkich instytucji i osób chcących otwarcie i rzetelnie uczestniczyć w procesie tworzenia prawa.