MS: Finansowanie działań instytucji publicznych ze środków Funduszu Sprawiedliwości. Nowe zasady wprowadzone kontrowersyjną ustawą o zmianie Prawa o ustroju sądów powszechnych

19 marca 2018

Repozytorium

Ministerstwo Sprawiedliwości przyznaje dotacje ze środków Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej na zakup sprzętu na rzecz Ochotniczych Straży Pożarnych oraz na urządzanie i wyposażanie bezpiecznych pokojów przesłuchań dla dzieci w sądach. Na realizację każdego z tych zadań w terminie do końca 2017 r. Ministerstwo przeznaczyło pulę środków w wysokości 10 mln złotych. Nabory wniosków na ich realizację zostały ogłoszone na dwa miesiące przed końcem roku, termin na przygotowanie i złożenie wniosków w obu przypadkach wyniósł 11 dni. Udzielanie analogicznych dotacji jest kontynuowane również w 2018 r.

Rozdysponowanie środków Funduszu w ten sposób umożliwiła nowelizacja kodeksu karnego wykonawczego w lipcu 2017 r. oraz przyjęcie nowego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 września 2017 r. w sprawie Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej – Funduszu Sprawiedliwości. Nowelizacja kodeksu polegała na zmianie art. 43 poprzez dodanie możliwości przekazywania środków z Funduszu do jednostek sektora finansów publicznych. Dodano też kilka nowych rodzajów zadań finansowanych z Funduszu, takich jak szkolenia i edukacja organów prowadzących postępowanie karne i ich pracowników, realizacja przez jednostki sektora finansów publicznych ich zadań ustawowych, finansowanie alternatywnych metod rozwiązywania konfliktów, edukacja funkcjonariuszy Policji i pracowników jednostek oświatowych oraz ochrony zdrowia, a także promowanie systemów pomocy. Ze środków Funduszu mają być też pokrywane koszty jego obsługi.

Jednostki sektora finansów publicznych wyłączono z udziału w otwartych konkursach ofert. Warunki finansowania ich wydatków, tryb składania przez nie wniosków i przekazywania im środków uregulowano w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości, wydanym na podstawie nowych przepisów kodeksu. Nowe rozporządzenie nie tylko zostało dostosowane do zmian w kodeksie, ale zmieniło też zasady udzielania dotacji w trybie konkursowym. Minimalny termin na składanie ofert został skrócony z 21 do 7 dni od zamieszczenia ogłoszenia o konkursie w Biuletynie Informacji Publicznej. Wydłużono natomiast termin na dokonanie przez komisję konkursową oceny formalnej i merytorycznej ofert, z dotychczasowych 21 do 30 dni.

W rozporządzeniu zmieniono też terminy ogłaszania konkursów. Uprzednio konkursy w zakresie pomocy ofiarom i osobom pozbawionym wolności oraz osobom im najbliższym musiały być ogłaszane do dnia 31 października roku poprzedzającego rok, w którym zacznie obowiązywać umowa na realizację zadania, a konkursy w zakresie pomocy świadkom i osobom im najbliższym – do 30 listopada tego roku. Obecne rozporządzenie wymaga jedynie, aby w roku poprzedzającym rok, w którym umowa zacznie obowiązywać ogłoszony był jeden konkurs w zakresie pomocy ofiarom i świadkom oraz osobom im najbliższym i jeden w zakresie pomocy osobom pozbawionym wolności i osobom im najbliższym.

Z uzasadnień rozporządzenia i ustawy nowelizującej kodeks wynika, że powodem wprowadzenia zmian były m.in. zwiększone wpływy do Funduszu, które pozwoliły na rozszerzenie grupy podmiotów, które mogą pozyskiwać z niego środki. Wskazano też, że w niektórych rejonach nie ma organizacji pozarządowych, które mogłyby realizować zadania Funduszu, w związku z czym zadania te należy powierzać jednostkom sektora finansów publicznych. Podkreślono również potrzebę wsparcia niektórych zadań realizowanych wyłącznie przez te jednostki. W uzasadnieniu rozporządzenia nie odniesiono się w ogóle do zmiany terminów składania i rozpatrywania ofert oraz ogłaszania konkursów.

Poważne wątpliwości budzi jednak przede wszystkim tryb dokonania opisanych zmian. Nowe przepisy kodeksu wprowadzono ustawą z dnia 12 lipca 2017 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw, w znacznej części powszechnie uznaną za niekonstytucyjną. Opinie o sprzeczności ustawy z Konstytucją wyraził m.in. Sąd Najwyższy, Krajowa Rada Sądownictwa, Prokuratoria Generalna, a także samorządy prawnicze i przedstawiciele środowiska akademickiego. W opiniach tych jednoznacznie skrytykowano również tryb procedowania ustawy, której projekt został złożony z inicjatywy poselskiej, a nie rządowej. Na rzeczywiste pochodzenie projektu wskazywały natomiast dość jednoznacznie wypowiedzi Ministra Sprawiedliwości, w których stawał on w obronie ustawy oraz wyjaśniał cele i skutki jej wprowadzenia.

Ze względu na pominięcie w procesie stanowienia ustawy konsultacji społecznych, zainteresowane organizacje zostały pozbawione możliwości wypowiedzenia się na temat zmian w zasadach funkcjonowania Funduszu. Oprócz popełnienia pozostałych uchybień związanych z wprowadzaną ustawą, Ministerstwo naruszyło więc także podstawowe standardy współpracy z sektorem pozarządowym.

Nieprawidłowości w tym zakresie dotyczyły także wydania rozporządzenia. Na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji nie zamieszczono pisma kierującego projekt do konsultacji, nie da się więc ustalić do jakich podmiotów projekt został przekazany. Swoje uwagi do projektu zgłosiły jednak trzy organizacje pozarządowe, krytycznie odnosząc się m.in. do planowanych zmian terminów składania i rozpatrywania ofert oraz ogłaszania konkursów. Negatywną opinię w zakresie skrócenia minimalnego terminu na składanie ofert wyraził także Rzecznik praw Obywatelskich. Ministerstwo nie odniosło się do zgłoszonych uwag i opinii. Nie zostały one również uwzględnione w przyjętym tekście rozporządzenia.

Skutki wprowadzonych zmian mogą mieć istotny i niekorzystny wpływ na działalność trzeciego sektora w zakresie realizacji zadań Funduszu. Środki dotychczas przekazywane organizacjom pozarządowym służą finansowaniu działań instytucji państwowych, a decyzja o ich rozdysponowaniu zależy od uznania Ministra Sprawiedliwości. Niepewną sytuację organizacji dodatkowo pogarsza zmiana zasad organizacji otwartych konkursów ofert, niekorzystnie modyfikująca terminy składania i rozpatrywania ofert oraz ogłaszania konkursów.

Linki:

https://repozytorium.ofop.eu/ms-nieprawidlowosci-w-przeprowadzaniu-konkursow-i-naborze-wnioskow-na-realizacje-zadan-funduszu-sprawiedliwosci/

http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=1491

https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12301452

http://www.rp.pl/Sedziowie-i-sady/307159961-Zbigniew-Ziobro-o-reformie-Krajowej-Rady-Sadownictwa-i-sadow-powszechnych.html

http://www.rp.pl/Sedziowie-i-sady/307319947-Ziobro-ustawa-o-sadach-powszechnych-zwieksza-niezawislosc-sedziow.html

Dokumenty:

https://repozytorium.ofop.eu/wp-content/uploads/2018/03/Zmiana-ustawy-o-sądach-powszechnych.pdf

https://repozytorium.ofop.eu/wp-content/uploads/2018/03/Nowe-rozporządzenie-FS.pdf

https://repozytorium.ofop.eu/wp-content/uploads/2018/03/Poprzednie-rozporządzenie-FPPiPP.pdf

https://repozytorium.ofop.eu/wp-content/uploads/2018/03/FS-Opinia-SN.pdf

https://repozytorium.ofop.eu/wp-content/uploads/2018/03/FS-Opinia-KRS.pdf