Relacja ze spotkania organizacji pozarządowych z Michałem Bonim i Katarzyną Pełczyńską-Nałęcz – zaangażowanymi w powstanie mechanizmu finansowania działań promujących europejskie wartości przez Unię wewnątrz Unii.

25 maja br. spotkaliśmy się w gronie organizacji pozarządowych, aby przybliżyć wszystkim zainteresowanym ideę nowego funduszu UE (tymczasowo nazywanego Europejskim Instrumentem Wartości) oraz by zastanowić się, jak organizacje pozarządowe mogą włączyć się w prace nad jego kształtem.

Spotkanie poprowadził Łukasz Domagała (OFOP), a cel oraz stan prac nad nowym mechanizmem finansowania przybliżyli Michał Boni – poseł do Parlamentu Europejskiego, inicjator prac nad rezolucją ws. Europejskiego Instrumentu Wartości oraz Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, dyrektor programu forumIdei Fundacji im. Stefana Batorego.

Kryzys tożsamości europejskiej

W imieniu OFOP gości przywitała Weronika Czyżewska-Waglowska, która przypomniała ubiegłoroczne VIII Ogólnopolskie Forum Inicjatyw Pozarządowych i dyskusję o tożsamości trzeciego sektora. Kwestia wartości może rozstrzygnąć o przyszłości organizacji pozarządowych w Polsce. Kwestia wartości może też przesądzić o przyszłości Unii Europejskiej.

Deficyt dialogu, podważanie przez znaczny procent młodych Europejczyków wartości systemu demokratycznego, działania antydemokratyczne w niektórych państwach członkowskich, klimat podejrzliwości i niechęci wobec organizacji społecznych, wsparcie radykalnych, antydemokratycznych ruchów skłaniają do refleksji m.in. nad tożsamością europejską. Ideą nowego funduszu jest wsparcie organizacji europejskich działających na rzecz ochrony praw człowieka i demokratycznych wartości w Europie. Fundusz ma zostać wpisany w siedmioletni budżet po 2020 r. i stanowić wsparcie i ochronę wartości zapisanych w artykule 2 Traktatu o Unii Europejskiej¹, w szczególności demokracji, praworządności i praw podstawowych.

Narzędzie ma być odpowiedzią na kryzys tożsamości europejskiej widoczny we wszystkich krajach członkowskich – Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz. To jest nowość. Do tej pory nie było takiego myślenia, że deficyt demokracji jest w krajach członkowskich.

– Narzędzie ma być odpowiedzią na kryzys tożsamości europejskiej widoczny we wszystkich krajach członkowskich – mówiła Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz. To jest nowość. Do tej pory nie było takiego myślenia, że deficyt demokracji jest w krajach członkowskich.

Michał Boni dodawał, że Unia promuje już aktywnie wartości europejskie w krajach pozaunijnych, przekazując na ten cel ponad 1.2 miliarda euro, gdy tymczasem finansowanie organizacji społeczeństwa obywatelskiego realizujących ten cel w samej UE jest ograniczone, w szczególności jeśli chodzi o organizacje działające na poziomie lokalnym i krajowym.

– Zawsze było tak w Unii Europejskiej – mówił Michał Boni – że były dwa kluczowe filary Unii: równowaga ekonomiczna, wspólny rynek, szanse rozwojowe, polityki spójności wyrównujące szanse ekonomiczno-społeczne między krajami i drugi – związany z wartościami. Tylko ten związany z wartościami wydawał się oczywisty.  Ostatnie lata pokazują, że tak nie jest. Dlatego też Europoseł podkreślał potrzebę inwestowania w ochronę tego, co stanowi filar Unii, co jest „kluczem do jej funkcjonowania”.

Fundusz – stan prac na dziś

Rezolucja w sprawie konieczności ustanowienia instrumentu na rzecz wartości europejskich wspierającego organizacje społeczeństwa obywatelskiego, które propagują wartości podstawowe w Unii Europejskiej na poziomie lokalnym i krajowym została przyjęta przez Parlament Europejski 19 kwietnia br. Wiemy już, że Komisja Europejska chce przeznaczyć środki na wspieranie organizacji działających na rzecz praw człowieka i demokracji w Unii, jednak nie wiemy, jak wysokie będą to środki i jakie będą zasady ich dystrybucji.

Założenie funduszu było takie, że „adresatem tego instrumentu powinny być lokalne organizacje społeczeństwa obywatelskiego. To oznacza, że projekty mogą być mniejsze, że granty mogą być mniejsze” – mówił Michał Boni. Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz podkreślała, że priorytety się przebiły, ale batalia toczyć odbędzie się o wysokość środków przeznaczonych na fundusz oraz o konstrukcję mechanizmu, tak aby dotrzeć właśnie do małych organizacji działających lokalnie:

– Jest niezwykle ważne, żeby pieniądze były nie tylko dla paneuropejskich sieci, a dla organizacji pozarządowych w krajach członkowskich. Na działania w krajach członkowskich. Komisji Europejskiej łatwiej jest dać duży grant wielkiej organizacji, bo wtedy łatwiej jest się z tego rozliczyć i zapewnić transparentność […] ale żeby fundusz był efektywny, to trzeba dawać także średnim i małym w krajach członkowskich i z jak najmniejszym obciążeniem biurokratycznym.

Lada dzień –  30 maja br. –  Komisja Europejskiej opublikuje propozycję dotyczącą nowego programu finansowania.

Najbliższe pół roku będzie decydujące

Do momentu przedstawienia przez Komisję regulacji związanych z nowym funduszem organizacje mogą wysyłać listy poparcia do Komisji Europejskiej (do 30 maja br. – więcej). Po opublikowaniu regulacji istotna będzie analiza zaproponowanych zasad funkcjonowania funduszu.

– To musi być maksymalnie uproszczone. I tu będzie potrzebna presja, przy pracach nad bardzo konkretnymi rozwiązaniami – odpowiadał Michał Boni na pytania Łukasza Domagały oraz uczestniczek i uczestników spotkania o kształt mechanizmu oraz możliwości włączenia się w prace organizacji pozarzadowych. Najbliższe pół roku będzie dla tego rozwiązania decydujące – stwierdzał Michał Boni.

Ustanowienie nowego instrumentu jest szansą na wsparcie i mobilizację obywateli
i organizacji społecznych do podjęcia działań przełamujących obecnie obserwowany kryzys. Tylko instrument angażujący lokalnie obywateli i wykorzystujący oddolne inicjatywy może stać się elementem skutecznej polityki Unii Europejskiej. Kluczowe znaczenie ma ostateczny kształt nowego instrumentu oraz przyjazne dla organizacji społecznych i obywatelskich reguły jego działania. Aktywny udział organizacji w przygotowaniu nowego instrumentu jest szansą, by tak się stało. Dlatego też uwagi organizacji pozarządowych dotyczące zaproponowanych niebawem przez Komisję Europejską rozwiązań, sposobu rozliczania projektów, analiza propozycji regulacji są nie tylko wskazana, ale konieczne.

– Jako Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych patrzymy na fundusze strukturalne działające w Polsce poprzez komitety monitorujące. Wspiera nas w tym Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności. Te działania będziemy kontynuować, także patrząc na środki kierowane bezpośrednio z Brukseli – zamykał spotkanie Łukasz Domagała.

OFOP, dziękując za udział w spotykaniu, zaprasza do zapoznania się z zapisem filmowym spotkania dostępnym na naszym profilu na Facebooku – tutaj.   Zachęcamy również do wysyłania listów poparcia dla organizacji działających na rzecz praw człowieka i demokracji (więcej informacji) oraz włączania się w prace nad kształtem nowego mechanizmu.

Ważne będzie zarówno wyrażanie oficjalnych stanowisk organizacji wobec regulacji Komisji Europejskiej oraz przedstawianie indywidualnych opinii, które powinny być mobilizujące dla naszych parlamentarzystów.

relacja – Beata Kwiatkowska

Materiały