Polska prezydencja w Radzie UE w ocenie Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych

16 kwietnia 2012

W czerwcu 2011 roku OFOP wraz z pięcioma innymi organizacjami przekazały do mediów i opublikowały m.in. na portalu organizacji pozarządowych www.ngo.pl stanowiska dotyczące ich zdaniem kluczowych kwestii na czas polskiego przewodnictwa w Radzie Unii.

OFOP swoje stanowisko poświęcił przyszłości funduszy europejskich na lata 2014-2020, wskazując następujące punkty, istotne z punktu widzenia tak polityki spójności, jak i interesów organizacji pozarządowych w okresie sprawowania prezydencji:

ogólna kwota wsparcia unijnego dla Polski;
obszary wsparcia , co oznacza cele, na jakie można przeznaczyć fundusze europejskie. OFOP akcentował zwłaszcza konieczność inwestowania w rozwój kapitału społecznego i intelektualnego oraz w reformę regulacji;
potrzeba ograniczenia formalności związanych z dostępem do środków europejskich;
sposób podejmowania decyzji – OFOP sygnalizował konieczność uwzględnienia większej roli organizacji w dyskusji o planowaniu funduszy, oraz zwracał uwagę na partnerstwo jako przestrzeń debaty i negocjacji, a nie tylko kanał informacji.

Większość z tych zagadnień nie została wystarczająco przedyskutowana w czasie polskiego przewodnictwa w Radzie. I nie można tego tłumaczyć jedynie kryzysem gospodarczym. Niepokoi stosunkowo ogólny poziom poruszanej tematyki, jak wynika chociażby z publikacji Polityka spójności. Program prezydencji Polski w radzie UE – raport z postępów, autorstwa Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. W opracowaniu trudno znaleźć jednoznaczny wykaz sukcesów polskiego przewodnictwa, za to można zapoznać się z szeregiem postulatów i tematów poruszanych na formalnych i nieformalnych forach debaty. Opis procesu jest ważny z punktu widzenia transparentności prowadzenia polityk publicznych, jednak niewystarczający, biorąc pod uwagę podtytuł raport z postępów.

W odniesieniu do czterech wyżej wskazanych zagadnień, uznanych przez OFOP jako kluczowe, także trudno na obecnym etapie mówić o sukcesie:

Ad. 1 pomimo pierwotnych deklaracji mówiących o przewidywanych ok. 84 mld euro na lata 2014-2020, ostateczne decyzje nie zapadły. W wypowiedziach przedstawicieli polskiego Rządu z I-go kwartału 2012 r. wynika, że faktycznie dostępna kwota będzie porównywalna z tym, co było dostępne w latach 2007-2013, czyli 67 mld euro;

Ad. 2 obecnie ciągle jeszcze trwa dyskusja na temat potrzeby koncentracji wydatkowania środków na cele związane z realizacją Strategii Europa 2020. Komisja Europejska (KE) zaproponowała 11 celów tematycznych, które mają ograniczać obszary dofinansowania (a z których poszczególne programy operacyjne będą mogły dotyczyć najwyżej czterech);

Ad. 3 pomimo deklaracji KE zapisy projektów rozporządzeń wskazują na tendencję odwrotną i Polsce nie udało się doprowadzić w tej kwestii do zmian;

Ad. 4 biorąc pod uwagę tryb konsultacji projektów stanowisk polskiego Rządu, jak również wciąż wewnętrzne, eksperckie i resortowe prace nad polskimi dokumentami dla okresu 2014-2020, czeka nas jeszcze długa droga do partnerskiego i demokratycznego sprawowania rządów.

Priorytet polskiej prezydencji w obszarze polityki spójności brzmiał: Integracja europejska jako źródło wzrostu. Polski Rząd postawił sobie za cel przyspieszenie prac nad perspektywą 2014-2020 i w tym kontekście doprowadzenie do przyjęcia kilku kierunkowych decyzji.

W dokumentach o charakterze roboczym była mowa o kilku uwarunkowaniach przyszłej perspektywy budżetowej, tj.:

programowaniu strategicznym i konieczności powiązania celów okresu budżetowego 2014-2020 ze strategią Europa 2020, co ma znaleźć praktyczny wymiar w koncentracji tematycznej,
wzmocnieniu terytorialnego wymiary polityki spójności,
warunkowości wsparcia – zarówno warunkowości makroekonomicznej, jak i ex-ante.

OFOP na bieżąco publikował teksty na ww. tematy (www.ofop.eu, www.ngo.pl). W niniejszym podsumowaniu skupiamy się na ocenie tych elementów, które najbardziej wpłyną na sytuację organizacji pozarządowych w przyszłym okresie programowania.

OFOP rozumie, że sytuacja polskiego Rządu w czasie sprawowania prezydencji nie była łatwa, gdyż na dyskusję o przyszłości polityki spójności miał de facto 3 miesiące (KE dopiero 6 października 2011 r. opublikowała projekty rozporządzeń). Spowodowało to przedłużenie dyskusji poza okres sprawowania przez Polskę prezydencji. Może to powodować zbytnie rozczłonkowanie dyskusji o funduszach europejskich i zmianę akcentów, z uwagi na to, że inni gospodarze będą odmiennie niż Polska kierunkować debatę.

Rząd polski zajął stanowisko wobec przyszłości polityki spójności w styczniu 2012 r. Jednak prace nad oceną projektów rozporządzeń trwały niepokojąco krótko (od 22.XII.2011 do 4.01.2012). Fakt ten tłumaczono potrzebą ich sprawnego zaprezentowania na forum polskiego Parlamentu. W przygotowanych przez Rząd stanowiskach niepokoi brak zaakcentowania przez Polskę wartości i potrzeby rozwijania zasady partnerstwa, włączającej w proces decyzyjny partnerów społeczno-ekonomicznych (w tym organizacji pozarządowych).

Jednoznaczna ocena efektów polskiej prezydencji nie jest zadaniem prostym. Należy wziąć pod uwagę fakt, że przewodnictwo w Unii Europejskiej odnosi się do okresu 6 miesięcy i oznacza w dużym stopniu kontynuację procesów rozpoczętych przez państwa członkowskie wcześniej sprawujące prezydencję. Te uwarunkowania znacząco ograniczają możliwości każdego kraju pełniącego tę funkcję, w tym także Polski.

Z powyższych względów OFOP ma nadzieję, że szczegółowe wskazane wyżej kluczowe kwestie znajdą pozytywne rozwiązanie w najbliższej przyszłości oraz staną się przedmiotem otwartej debaty z udziałem szerokiego społeczeństwa.

Tym jednak, co budzi niepokój, jest fakt ograniczonej współpracy Rządu z organizacjami pozarządowymi w czasie sprawowania prezydencji i wcześniej ustalania jej priorytetów. Organizacje wielokrotnie zgłaszały potrzebę i wolę włączenia się różne działania rządowe w charakterze wykraczającym poza przekazywanie informacji od rządu do społeczeństwa. Taki cel przyświecał m.in. organizacji wspólnego spotkania w czerwcu 2011 roku. W ocenie OFOP-u kwestia faktycznej współpracy Rządu z organizacjami pozarządowymi w czasie przewodniczenia przez Polskę Radzie UE pozostawia wiele do życzenia.