Pozarządowcy w komitetach – czas do dzieła!

Szesnaście komitetów monitorujących regionalne programy operacyjne, sześć komitetów monitorujących programy krajowe, dwa komitety monitorujące programów zajmujących się rozwojem wsi oraz rybołówstwa, wreszcie – siedem komitetów monitorujących programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej – to się przekłada na około dwustu (200!) reprezentantów środowiska pozarządowego w systemie monitorowania funduszy europejskich 2014-2020.

Szesnaście komitetów monitorujących regionalne programy operacyjne, sześć komitetów monitorujących programy krajowe, dwa komitety monitorujące programów zajmujących się rozwojem wsi oraz rybołówstwa, wreszcie – siedem komitetów monitorujących programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej – to się przekłada na około dwustu (200!) reprezentantów środowiska pozarządowego w systemie monitorowania funduszy europejskich 2014-2020.

Potencjał

Jakie możliwości stwarza udział w komitecie monitorującym program operacyjny? Osoby reprezentujące organizacje pozarządowe występują w imieniu środowiska obywatelskiego. To jest teza, z którą nie wszyscy się zgadzają, ale która została wypracowana podczas minionych lat i sprawdza się w praktyce. Pracując w komitecie dzielimy się swoją wiedzą, doświadczeniem, opiniami środowiska, ale jednocześnie jesteśmy zobowiązani do przekazywania informacji organizacjom oraz konsultowanie z nimi kwestii rozstrzyganych przez komitet. Bierzemy udział w dyskusjach imiennie, jednak nadużyciem będzie prezentowanie jedynie własnych, subiektywnych opinii. Jest trudna sztuka łączenia statusu eksperta (w końcu tylko osoby dysponujące odpowiednimi kompetencjami mogły startować w wyborach do komitetów) z funkcją reprezentanta (w końcu po to były wybory, alby do komitetów dostali się ci reprezentujący najbardziej szerokie środowiska) . I dlatego możemy i powinniśmy:

• uczestniczyć w szkoleniach – możemy korzystać z tych proponowanych przez sekretariat komitetu, ale również z innych potrzebnych do lepszego pełnienia funkcji, które znajdziemy na rynku, możemy także wystąpić do sekretariatu z inicjatywą zorganizowania szkolenia czy spotkania z ekspertem dla całego komitetu lub jego części (np. szeroko rozumianych partnerów społecznych),

• dążyć do powoływania grup roboczych zajmujących się partycypacją, partnerstwem, przejrzystością i wszelkimi innymi obszarami, które są istotne dla organizacji w kontekście danego programu operacyjnego,

• proponować projekty uchwał i pilnować ich realizacji,

• aktywnie korzystać z Bazy Wiedzy prowadzonej przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, będącej m.in. repozytorium dokumentów, korzystać ze zwrotów kosztów podróży i ewentualnie noclegu.

Te narzędzia to absolutne minimum zagwarantowane w regulacjach systemowych dla funduszy. Warto jeszcze przed pierwszym posiedzeniem zastanowić się i zaproponować w regulaminie pracy własnego komitetu takie rozwiązania, które ułatwią zaangażowanie i przełożą ogólne zadania na konkretne narzędzia, np. związane z monitorowaniem realizacji zasad horyzontalnych (partnerstwo, równość szans, zrównoważony rozwój) lub spójnych z krajowymi dokumentami strategicznymi (np. Krajowym Programem Rozwoju Ekonomii Społecznej). Tu tylko powinniśmy być wyczuleni na obszar tematyczny, którym chcemy się zajmować, czy aby na pewno jest kwalifikowalny. Jednym słowem, czy środki z pomocy technicznej naszego programu mogą zostać przeznaczone na spotkanie grupy roboczej, podczas którego poruszone zostaną watki istotne dla wdrażania PO, ale nie ujęte w nim bezpośrednio (tylko np. w jakiejś strategii). Logika logiką, a kwalifikowalność kwalifikowalnością

Działania

Co możemy zrobić, żeby efektywnie wykorzystać możliwości, jakie daje członkostwo w komitetach? Nie wystarczy systematycznie bywać na spotkaniach, ani nawet po prostu wypełniać podstawowe obowiązki członka komitetu. Aby wykorzystać szansę, jaką daje członkostwo i spełnić oczekiwania organizacji, które nas wybrały, trzeba być aktywnym.

Po pierwsze – przeczytać regulamin i inne dokumenty regulujące pracę w komitecie (ustawę z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności  finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020 – tzw. ustawę wdrożeniową, Wytyczne Minister Infrastruktury i Rozwoju z 21 stycznia 2015 r. w zakresie komitetów monitorujących 2014-2020, i rzecz jasna – właściwy program operacyjny wraz ze Szczegółowym Opisem Osi Priorytetowych) – trzeba poznać język, którym mamy się porozumiewać.

Po drugie – być, bywać, spotykać się, rozmawiać ze sobą – w gronie reprezentantów (członków i zastępców) ngo w danym komitecie – przed, w trakcie i po posiedzeniach, wymienić się telefonami i mailami. Czy to wymaga uzasadnienia? J

Po trzecie – dyskutować sporne kwestie najpierw we własnym gronie organizacji uczestniczących w komitecie, zebrać argumenty za i przeciw, a potem na posiedzeniu występować jednomyślnie.

Po czwarte – zdobywać poparcie środowiska pozarządowego dla podejmowanych inicjatyw, jak również partnerów w komitecie (jeszcze przed oficjalnym zgłoszeniem sprawy). Wymaga to trochę czasu, ale skutkuje lepszym zrozumieniem naszych argumentów i zyskaniem partnerów do współdziałania, a nie tylko do głosowania zgodnego z naszym zamysłem.

Po piąte – komunikować organizacjom pozarządowym, co się dzieje, pytać je o zdanie, prosić o wsparcie eksperckie – od tego mamy skrzynki mailowe, regionalne serwisy na ngo.pl, kanały komunikacji administrowane przez OFOP (www.ofop.eu, facebook.com/ofop.eu, grupa na FB: Organizacje pozarządowe – perspektywa finansowa 2014-2020, grupa dyskusyjna google: MiR (Monitoring i Rzecznictwo), kanał FederacjaOFOP na youtube, tworzony Pozarządowy Monitor Programów Operacyjnych 2014-2020) i inne interesujące, np. FB: grupa EFS 2014-2020 – konkursy dla ngo, twittera … Kto da więcej?

Po szóste – zbierać informacje od organizacji, rozpowszechnić swój adres e-mail i inne kanały kontaktu (choćby tel. czy skype), odpowiadać zainteresowanym.

Po siódme – współpracować z pozarządowymi reprezentantami w innych komitetach monitorujących, zwłaszcza działającymi na poziomie własnego (np. innych regionalnych). Wielu błędów można uniknąć ucząc się na cudzych doświadczeniach, czy zapożyczając wypracowane gdzie indziej rozwiązania. W tym celu OFOP stara się o powołanie Krajowej Sieci Tematycznej ds. Partnerstwa, finansowanej w ramach PO Pomoc Techniczna. W ramach Sieci planowane są cztery spotkania rocznie, w tym dwa w Warszawie z udziałem partnerów z Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju oraz dwa w różnych regionach. Przewidujemy, że w spotkaniach każdorazowo weźmie udział ok. 40 uczestników reprezentujących organizacje w komitetach monitorujących.

Federacje i organizacje wspierające

Rola sieci organizacji jest specjalna. Po pierwsze, mają zagwarantowane miejsca w komitetach tak, aby reprezentować cały sektor pozarządowy. Ale ta nobilitacja to też zobowiązanie. To na nich spoczywa przynajmniej część odpowiedzialności za łączenie organizacji, np. z województwa, animowanie współpracy, dostarczania narzędzi (w tym moderatora spotkania), zaplecza eksperckiego. OFOP zachęca wszystkie federacje, aby aktywnie pełniły funkcję łącznika między ngo’sami , lidera debaty, zaplecza organizacyjnego i specjalistycznego, jak również w razie potrzeby -rzecznika interesów. Drodzy Członkowie i Członkinie komitetów – traktujcie federacje jako ważnego partnera. Ale nie tylko wymagajcie. Rzeczywiście federacje wzięły na siebie część odpowiedzialności za monitorowanie wydatkowania funduszy, lecz ich siła zależeć będzie także od tego, czy uzyskają wsparcie od wszystkich pozarządowych członków komitetów. Karta Zasad Działania Organizacji Pozarządowych mówi wyraźnie: „Organizacje pozarządowe współdziałają na zasadach partnerstwa stawiając wyżej współpracę, wzajemność i solidarność niż konkurencję, izolację i indywidualny sukces. W sytuacji, gdy zachodzi konflikt wyznawanych wartości, organizacje podejmują działania przy zachowaniu zasad tolerancji i uznania prawa innych do posiadania odmiennego zdania”.

Zamiast zakończenia – avanti!

Czas na zmiany – większe zaangażowanie w podejściu do partnerstwa, realny udział pozarządowców w patrzeniu na to, czy rzeczywiście środki unijne pomagają osiągać cele, jakie zostały im postawione. A więc czy faktycznie sprawiają, że wzrasta „spójność społeczna-gospodarcza”. Przełożenie języka systemu na język ludzi to już rola członków komitetów monitorujących. Sieć (ta wirtualna) jest Wasza – www.ofop.eu, www.nowaperspektywa.ngo.pl, serwisy regionalne ngo.pl, tworzony w OFOP-ie Pozarządowy Monitor Programów operacyjnych 2014-2020, Facebook – te i wiele innych narzędzi tylko czeka, aby z nich skorzystać.