Rekomendacje dla sektora obywatelskiego – III sektor dla EFSu

Rekomendacje dla sektora obywatelskiego wypracowane podczas I spotkania warsztatowego dla członków/zastępców Komitetów Monitorujących RPO i POWER reprezentujących organizacje pozarządowe

Piotr Frączak

Celem sieci „III sektor dla EFS-u” jest opracowanie i przekazanie do Instytucji Zarządzających ww. programami operacyjnymi rekomendacji dotyczących wdrażania funduszy europejskich od organizacji pozarządowych reprezentowanych w komitetach monitorujących. W dniach 20-22 lipca 2016 r. w Warszawie odbyło się spotkanie warsztatowe, które na podstawie analizy SWOT wypracowało takie rekomendacje i przekazało je Ministerstwu Rozwoju. Podczas spotkania stwierdzono również i to, że niedostateczna realizacja zasady partnerstwa nie jest wyłączną winą Ministerstwa czy Instytucji Zarządzających i Pośredniczących. Analiza SWOT wykazała, że wiele może i powinno się zmienić po stronie organizacji pozarządowych. Strategiczna Mapa Drogowa (SMD) „III Sektor dla Polski” wskazuje wyraźnie, że organizacje pozarządowe powinny proces sanacji zacząć od siebie. Stała Konferencja ds. konsultacji Funduszy Europejskich, której koordynatorem jest OFOP,  jest jednocześnie formą realizacji kierunku 17 SMD – „działania na rzecz wzmocnienia głosu organizacji reprezentujących obywateli w kształtowaniu strefy politycznej i gospodarczej państwa, w tym wypracowanie stanowisk organizacji w najważniejszych sprawach publicznych”.

Zacząć od siebie

Idea SMD opiera się na przekonaniu, że bez samoorganizacji sektora obywatelskiego, a tym samym bez jego wewnętrznej zmiany (zarówno w poszczególnych organizacjach. jak i całym III sektorze) nie da się doprowadzić do jakościowej zmiany i zwiększenia jego roli w życiu społeczno-ekonomicznym Polski. Stąd tak ważne są rekomendacje skierowane do samych organizacji, które powinny spowodować, że reprezentacja organizacji pozarządowych wykorzysta w pełni możliwości, jakie daje zasiadanie w komitetach monitorujących i zasada partnerstwa. Propozycje pytań sprawdzających realizację w poszczególnych Komitetach zasady partnerstwa przygotowaliśmy w oparciu o Wytyczne Partnerstwo – lista pytań kontrolnych-po.

1. Rekomendacje dla członków Komitetów Monitorujących

Członkowie Komitetów Monitorujących reprezentujący sektor pozarządowy to najważniejszy, choć nie jedyny, element nie tylko monitorowania wdrażania FE, ale także ich planowania (m.in. udział w korygowaniu SZOP-ów), wdrażania (m.in. zatwierdzanie kryteriów wyboru projektów) i oceny (np. udział w ewaluacji). Dlatego tak wiele zależy od zaangażowania i kompetencji członków KM. Dlatego pierwsze rekomendacje zwrócone są do nich:

1.1. Aktywnie uczestniczyć w tych działaniach w ramach prac KM, które mogą przyczyniać się do większego i lepszego zaangażowania organizacji pozarządowych we wdrażanie funduszy europejskich.

1.2. Konsultować wszystkie możliwe kwestie z jak najszerszym gronem zainteresowanych NGO, docierać do zainteresowanych m.in. poprzez materiały dostarczane na kolejne posiedzenia KM.

1.3. Inicjować działania, które mogą wzmocnić rolę organizacji we wdrażaniu funduszy europejskich, a w szczególności działania dotyczące wdrażania horyzontalnej zasady partnerstwa.

1.4. Monitorować realizację zasady partnerstwa we wdrażaniu Programu Operacyjnego, w ramach którego KM działa.

1.5. Organizować dyskusje z sektorem w województwie nt. problemów we wdrażaniu funduszy w regionie oraz spraw związanych z udoskonaleniem/odbiurokratyzowaniem procedur wdrażania.

1.6. Włączać się w miarę możliwości w ogólnopolskie przedsięwzięcia/projekty skierowane do pozarządowych członków KM-ów.

2. Rekomendacje dla organizacji rekomendujących członków Komitetów Monitorujących

Mimo że akurat w kwestii organizacji pozarządowych wyjątkowo nie stosuje się zasady, że to konkretna organizacja deleguje przedstawiciela[1] (co zresztą powoduje pewne problemy natury prawnej[2]), organizacje rekomendujące członków KM pełnią ważne funkcje wobec przedstawicieli sektora. Organizacja macierzysta członka KM powinna:

2.1.  monitorować pracę członków KM,

2.2. umożliwiać uczestniczenie członka KM (szczególnie gdy jest on pracownikiem) w posiedzeniach KM, grupach roboczych i w innych pracach związanych z pełnieniem funkcji,

2.3. stanowić zaplecze merytoryczne i konsultacyjne dla członka KM,

2.4. wspierać członka i jego zastępcę w kontaktach z instytucjami zewnętrznymi, w tym zwłaszcza z IZ.

3. Rekomendacje dla organizacji zainteresowanych wdrażaniem Funduszy Europejskich

Organizacje pozarządowe poza możliwością uczestniczenia w wyborach na pozarządowych członków KM nie mają możliwości bezpośredniego wpływania na członków KM, ale mogą:

3.1. kontaktować się z pozarządowymi członkami KM, zadawać im pytania, zgłaszać im swoje postulaty, problemy,

3.2. zgłaszać się do udziału – np. w formie ekspertów lub obserwatorów – w pracach w ramach KM lub w ramach grup, który powstały w celu monitorowania funduszy w danym regionie,

3.3. aktywnie brać udział publicznych konsultacjach dokumentów dotyczących kwestii, którymi zajmuje się KM, i informować o tym przedstawicieli NGO w KM.

3.4. Monitorować aktywność pozarządowych członków KM i reagować w sytuacjach konfliktów interesów lub zbyt małej aktywności.

4. Rekomendacje dla przedstawicieli NGO w Komitecie Umowy Partnerstwa

Zadaniem Komitetu Umowy Partnerstwa jest m.in. „analizowanie sytuacji, które wpływają na realizację Umowy Partnerstwa, oraz wskazywanie zagadnień o charakterze horyzontalnym związanych z jej realizacją,wymagających ewaluacji” oraz „inne kwestie związane z koordynacją strategiczną Umowy Partnerstwa”. Oznacza to, że powinien:

4.1. Systematycznie monitorować realizację zasady partnerstwa jako ważnego elementu realizacji zasady partnerstwa;

4.2. Interweniować w sytuacjach nieprzestrzegania tej zasady w poszczególnych Programach Operacyjnych;

4.3. Zapewnić funkcjonowania Grupy/Podkomitetu, który będzie mógł przyglądać się tej kwestii;

4.4. W miarę możliwości uczestniczyć w posiedzeniach regionalnych KM-ów na zaproszenie członków pozarządowych lub być pośrednikiem w przekazaniu problemów regionalnych na posiedzeniu KUP-u.

5.  Rekomendacje dla przedstawicieli NGO w Radzie Pożytku Publicznego

RDPP jest ważnym elementem procesu wyboru pozarządowych członków Komitetów Monitorujących. Wydaje się też, że powinna w jakiś sposób nadzorować ich pracę (członkowie pozarządowi w KM nie reprezentują konkretnych organizacji). Do jej zadań powinno należeć monitorowanie aktywności pozarządowych członków KM, w tym m.in.:

5.1. Systematyczne monitorowanie aktywności pozarządowych członków KM (ankiety);

5.2. Organizowanie spotkań reprezentantów sektora w celu wymiany doświadczeń i wypracowywania wspólnych stanowisk;

5.3. Pilnowanie jakości pracy pozarządowych członków KM, zabieganie o wymianę członków nieaktywnych i wybory członków posiadających wystarczającą motywację i kwalifikacje;

5.4. Przynajmniej 1 raz do roku zaproszenie przedstawicieli pozarządowych członków KM-u z regionów na posiedzenie Rady celem zrelacjonowania ich działalności;

5.5. Na prośbę pozarządowych członków KM zajęcie stanowiska (wyrażenie opinii) w sprawach związanych z realizacją zasady partnerstwa, wdrażania funduszy w regionie itp.

6. Rekomendacje dla regionalnych federacji i wojewódzkich Rad Działalności Pożytku Publicznego

Regionalne federacje i Rady Działalności Pożytku Publicznego zostały wpisane do „Wytycznych w zakresie realizacji zasady partnerstwa na lata 2014-2020” jako ciała dialogu i powinny aktywnie włączyć się w realizację zasady partnerstwa, w tym:

6.1. wspierać pozarządowych członków KM w ich działaniach na rzecz lepszego wykorzystania funduszy europejskich,

6.2. monitorować udział organizacji pozarządowych we wdrażaniu funduszy europejskich i zgłaszać postulaty co do konsultowania działań podejmowanych w tym zakresie,

6.3. organizować współpracę organizacji pozarządowych i członków pozarządowych KM,

6.4. zabiegać u przedstawicieli administracji, w tym odpowiedniej IZ, o zwracanie uwagi na potrzeby organizacji pozarządowych, jako czynnika kontroli społecznej, ale także przedstawicieli beneficjentów,

6.5. monitorować realizację zasady partnerstwa w swoim RPO,

6.6. przynajmniej raz do roku zaprosić przedstawicieli pozarządowych członków KM-u na posiedzenie Rady celem zrelacjonowania ich działalności,

6.7. na prośbę pozarządowych członków KM zająć stanowisko/wyrazić opinię w sprawach związanych z realizacją zasady partnerstwa, wdrażania funduszy w regionie itp.,

6.8. utworzyć bazę organizacji pozarządowych zainteresowanych otrzymywaniem informacji o dokumentach omawianych na posiedzeniach KM-u,

6.9. analizować i aktywnie włączać się w konsultacje dokumentów przesyłanych przez członków KM-u.

——–

[1] W regulaminie PO WER np. jest to zapisane w taki oto sposób: „Członka Komitetu wyznaczają władze podmiotu, który jest reprezentowany w Komitecie. Zasada ta nie dotyczy organizacji pozarządowych, które wybierają swoich przedstawicieli w wyborach organizowanych przez Radę Działalności Pożytku Publicznego (dalej: RDPP)”  i dalej: „Członkostwo w Komitecie wygasa z dniem utraty przez członka funkcji, z którą jest ono związane, z wyłączeniem  reprezentantów organizacji pozarządowych, których przedstawiciele  wybierani są w wyborach organizowanych przez RDPP i nie reprezentują konkretnej instytucji, lub w przypadku śmierci. Wyłączenie członka z prac Komitetu następuje również na jego wniosek, na wniosek właściwej instytucji lub organizacji zgłaszającej swojego przedstawiciela. Uprawniony podmiot wskazuje wówczas niezwłocznie swojego nowego przedstawiciela, informując o tym Przewodniczącego Komitetu oraz Sekretariat Komitetu”.

[2] Np.  w jakiej formie przedstawiciel NGO bierze udział w posiedzeniach KM, czy jest może wolontariuszem IZ?

Osobne rekomendacje były skierowane do Ministerstwa Rozowoju i Instytucji Zarządzających (zob.rekomendacje).