Spotkanie organizacji w sprawie efektywność wykorzystania środków UE w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju

15 września 2016
Aktualności, Monitoring funduszy europejskich, Reprezentanci OFOP, Rzecznictwo funduszowe

8 września 2016 roku OFOP zorganizował spotkanie dotyczące, trwających do końca września konsultacji, projektu Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju.

Strategia określa nowy model rozwoju – suwerenną wizję strategiczną, zasady, cele i priorytety rozwoju kraju w wymiarze gospodarczym, społecznym i przestrzennym w perspektywie roku 2020 i 2030. Ze względu na swoją rolę i przypisane jej zadania Strategia stanowi instrument elastycznego zarządzania głównymi procesami rozwojowymi w kraju. Wskazuje cele i niezbędne działania, instrumenty realizacyjne i kluczowe projekty zapewniające jej wdrożenie. Ustala również system koordynacji i realizacji, wyznaczając role poszczególnym podmiotom publicznym oraz sposoby współpracy ze światem biznesu, nauki i społeczeństwem.

Głównym celem „Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju” jest tworzenie warunków dla wzrostu dochodów mieszkańców Polski przy jednoczesnym wzroście spójności w wymiarze społecznym, ekonomicznym i terytorialnym. Strategia stawia człowieka w centrum bezpośredniego zainteresowania podporządkowując działania w sferze gospodarczej osiąganiu celów związanych z poziomem i jakością życia obywateli Polski.

Projekt „Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju” wymienia również 3 cele szczegółowe:

1.Trwały wzrost gospodarczy oparty na dotychczasowych i nowych przewagach

Obszary:

  • Reindustrializacja;
  • Rozwój innowacyjnych firm;
  • Małe i średnie przedsiębiorstwa;
  • Kapitał dla rozwoju;
  • Ekspansja zagraniczna.

2. Rozwój społecznie i terytorialnie równoważony

Obszary:

  •  Spójność społeczna;
  •  Rozwój zrównoważony terytorialnie

3. Skuteczne państwo i instytucje gospodarcze służące wzrostowi oraz włączeniu społecznemu i gospodarczemu

Obszary:

  •  Prawo w służbie obywatela i gospodarki;
  •  Instytucje prorozwojowe i strategiczne zarządzanie rozwojem;
  •  E-państwo;
  •  Finanse publiczne;
  •  Efektywność wykorzystania środków UE

Tekst strategii wymienia organizacje pozarządowe we fragmentach dotyczących:

  • Obszaru: Spójność społeczna (str.124 i 126) , opisuje się warunki Poprawy dostępności usług świadczonych w odpowiedzi na wyzwania demograficzne. Poprawa dostępności do usług, w tym społecznych i zdrowotnych zakłada m.in.. wsparcie deinstytucjonalizacji opieki nad osobami niesamodzielnymi poprzez rozwój nowych form wsparcia w usługach społecznych, w tym opiekuńczych oraz asystenckich.  Istotnymi elementami tych działań będzie też profilaktyka zdrowotna osób pracujących, pozwalająca na dłuższe funkcjonowanie na rynku pracy i lepszą jakość życia osób starszych oraz preferowanie realizacji tych usług przez podmioty niekomercyjne, o misji społecznej, takie jak podmioty ekonomii społecznej i solidarnej – w tym organizacje pozarządowe.

Kluczową rolę we wspieraniu integracji społecznej mogą odegrać podmioty ekonomii społecznej i organizacje pozarządowe, które wykorzystując zasoby i działając w obszarach (m.in. obszarze usług społecznych użyteczności publicznej) uznawanych za nieefektywne w kategoriach działalności czysto komercyjnej, mogą stać się ważnym ogniwem łączącym cele społeczne z działalnością gospodarczą, tak aby budować modele rozwoju gospodarczego w skali lokalnej, oparte o zasady sprawiedliwości społecznej i odpowiedzialnego rozwoju.

  • Rozwoju zrównoważony terytorialnie (str.164). Instrumentem służącym pobudzeniu rozwoju na obszarach zagrożonych marginalizacją są Zintegrowane Programy Rozwoju (ZPR) i realizowane na ich podstawie zindywidualizowane pakiety (działań instytucjonalnych, inwestycyjnych, prawnych), stanowiące odpowiedź na specyficzne wyzwania społeczno-gospodarcze danego obszaru. Szczegółowe cele, zakres i dobór instrumentów uruchamianych przez wszystkich partnerów biorących udział w realizacji ZPR (administracja rządowa, władze regionalne i lokalne, społeczeństwo, środowisko akademickie, przedsiębiorcy, organizacje pozarządowe i partnerzy społeczno-gospodarczy) będzie miał charakter zindywidualizowany właściwy dla danego obszaru sub-regionalnego.
  • Prawo w służbie obywatela i gospodarki (str.180). Jako cel wskazuje się  uproszczenie prawa zapewniające lepsze warunki dla działalności gospodarczej i realizacji potrzeb obywateli. Jedno z opisanych działań to podnoszenie kompetencji uczestników procesu stanowienia prawa oraz monitorowania prawa –administracja publiczna, partnerzy społeczni, organizacje pozarządowe, organizacje strażnicze (w szczególności w zakresie prawa gospodarczego, ekonomii z elementami polityki przemysłowej, prawa pracy, ekonomii przedsiębiorstwa, analizy finansowej)

Ponadto sektor pozarządowy wymieniany jest w części dotyczącej Kapitału społecznego (str.224), gdzie wskazuje się, że liczba zatrudnionych w sektorze non-profit nieznacznie przewyższa 1% zatrudnionych w gospodarce narodowej a niemal połowa (45%) polskich stowarzyszeń i fundacji opiera się wyłącznie na pracy społecznej. Mimo stopniowego wzrostu przychodów63 sektora pozarządowego, poważnym problemem jest brak stabilności i przewidywalności finansowania oraz istotne rozwarstwienie tego sektora pod względem potencjału (w 2014 roku 10% najzasobniejszych stowarzyszeń i fundacji rozporządzało aż 84% całego budżetu sektora pozarządowego. Zróżnicowanie źródeł przychodów ma kluczowe znaczenie dla kondycji sektora obywatelskiego, wciąż jednak ponad połowę budżetu organizacji pozarządowych stanowią krajowe i zagraniczne źródła publiczne. Tylko 13% to wpływy z filantropii, a 16% to dochody z własnej działalności ekonomicznej organizacji. Co więcej, zauważalny wzrost przychodów organizacji w skali globalnej nie przekłada się na ich zdolność do powiększania indywidualnej i korporacyjnej filantropii.

Strategia wskazuje też, że niski poziom kapitału społecznego jest jednym z elementów spowalaniających rozwój gospodarczo-społeczny. Promowanie współpracy i  partnerstwa będzie wpływać na rozwijanie poziomu kapitału społecznego i zaufania. Większość działań podejmowanych przez przedsiębiorstwa społeczne, czy organizacje pozarządowe ma związek z funkcjonowaniem wspólnoty lokalnej, wynika z jej potrzeb i potencjału, zgodnie z zasadą pomocniczości (str.232).

Efektywność wykorzystania środków UE ( obszar najistotniejszy z punktu widzenia zebranych) składa się z następujących elementów:

I. DIAGNOZA:

  • niewystarczający wpływ społeczno-gospodarczy projektów wybieranych do dofinansowania;
  • niewystarczający udział wsparcia zwrotnego, w tym instrumentów finansowych i pomocy zwrotnej;
  • ograniczone efekty wsparcia w obszarze innowacyjności;
  • skomplikowanie mechanizmów i procedur wdrażania programów i projektów;
  • niewystarczająca zdolność beneficjentów do planowania i realizacji strategicznych przedsięwzięć rozwojowych;
  • brak efektywnego mechanizmu koordynacji środków EFSI z innymi środkami europejskimi.

II. Cele i oczekiwane efekty:

  • Wykorzystanie środków z budżetu Unii Europejskiej w sposób przekładający się na trwałe efekty rozwojowe, zapewniające możliwość dalszego dynamicznego i równomiernego wzrostu społeczno-gospodarczego.

III Wskaźniki

  • Udział wsparcia zwrotnego w finasowaniu przedsięwzięć w ramach polityki spójności;
  • Udział wsparcia zwrotnego w finasowaniu przedsięwzięć w ramach Celu Tematycznego 3;
  • Udział polskich przedsięwzięć/projektów w wartości programów zarządzanych przez KE.

IV. Kierunki interwencji

W obszarze funduszy Strategia wskazuje projekty strategiczne przewidziane do przygotowania i realizacji do roku 2020:

  • Pakiet zmian w UP i programach – opracowany pakiet zmian w programach i Umowie Partnerstwa będzie miał na celu dostosowanie zakresu interwencji do celów rozwojowych (m.in. poprzez większość selektywność wsparcia), wzmocnienie podejścia zintegrowanego, zwiększeniu koordynacji funduszy UE alokowanych w ramach Polityki Spójności oraz Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej, a także z Europejskim Funduszem Inwestycji Strategicznych (Plan Junckera), zwiększenie efektywności wyboru projektów oraz form wsparcia, w tym poprzez szersze zastosowanie instrumentów finansowych i pomocy zwrotnej.
  • Efektywne Fundusze – plan działań na rzecz zwiększenia efektywności i komplementarności przedsięwzięć realizowanych w ramach Umowy Partnerstwa 2014-2020– celem projektu jest wdrożenie działań zmierzających do zapewnienia odpowiedniej jakości, komplementarności i wartości dodanej wybieranych do dofinansowania projektów oraz ich spójności z celami rozwojowymi kraju poprzez wzmocnienie zdolności instytucji do opracowania i stosowania kryteriów wyboru projektów.
  • W dłuższej perspektywie zostanie opracowany mechanizm pozwalający na ciągłe monitorowanie efektywności realizowanych przedsięwzięć w ramach Polityki Spójności oraz Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej.
  • System wsparcia zwrotnego dla inwestycji rozwojowych – celem projektu jest budowa efektywnego, spójnego i trwałego systemu wsparcia zwrotnego oferującego podmiotom mającym utrudniony dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania, w szczególności MŚP oraz JST, realizującym inwestycje finansowe, pożyczki, poręczenia i inne formy wsparcia zwrotnego, w tym pomocy zwrotnej, na realizację planowanych inwestycji, z uwzględnieniem jasnego zakresu zadań i odpowiedzialności podmiotów zaangażowanych w system, jak również zwiększenie efektywności inwestowania środków publicznych poprzez zwiększenie wolumenu i zakresu stosowania wsparcia zwrotnego w finansowaniu inwestycji rozwojowych.
  • Program uproszczeń 4 x S – standaryzacja, stabilizacja, symplifikacja, stanowczość – w ramach projektu zostanie przygotowany i wdrożony pakiet zasad ujednolicających i upraszczających procedury realizacji Umowy Partnerstwa i poszczególnych programów, który zapewni otoczenie instytucjonalno-formalne bez zbędnych obciążeń dla instytucji i beneficjentów oraz umożliwi koncentracje na efektywnościowej realizacji interwencji.
  • Model koordynacji i komplementarności pomiędzy EFSI (w ramach Polityki Spójności oraz Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej), programami horyzontalnymi i EFIS – określający zasady zapewnienia komplementarności pomiędzy wsparciem udzielanym w ramach EFSI w formie dotacji a wsparciem udzielanym w ramach EFSI w postaci instrumentów finansowych i pomocy bezzwrotnej oraz udzielanym z EFIS.
  •  Spójny Plan inwestycji przeznaczonych do finansowania z EFSI, EFIS, CEF, Horyzontu 2020 i innych programów horyzontalnych UE w kluczowych branżach. Plan zawierać będzie parametry przedsięwzięć, które powinny być finansowane z danego i w danej formie oraz wieloletni plan przygotowania i realizacji tych inwestycji (lub kierunków inwestycji w przypadku projektów o krótszym okresie realizacji – np. dotyczących wsparcia dla przedsiębiorstw w zakresie B+R w danej branży, w tym np. branży przyszłości, w perspektywie np. 10 lat).
  • System koordynacji udziału polskich podmiotów w programach horyzontalnych KE – celem projektu jest zwiększenie udziału polskich przedsięwzięć w wartości ww. programów poprzez stworzenie systemu koordynacji w zakresie korzystania przez stronę polską z ww. programów, zakładającego określenie kompleksowej wizji i planu ubiegania się o ww. środki oraz wdrożenie systemu wsparcia dla wnioskodawców.

Projekt Strategii zakłada:

Zwiększenie orientacji środków EFSI na projekty przyczyniające się do realizacji celów Strategii oraz mających wpływ na rozwój społeczno-gospodarczy

Działania:

  • Zwiększenie koncentracji środków na działaniach o największym wpływie na realizację założonych wskaźników rozwoju społeczno-gospodarczego, produktywności i dochodów ludności poprzez wypracowanie modelowych zasad wyboru projektów, w tym w szczególności o największej wartości wobec celów rozwojowych, przyszłych wyzwań, a także przynoszących efekt synergii;
  • Zwiększenie jakości i komplementarności przedsięwzięć wybieranych do dofinansowania ze środków EFSI, m.in. ze szczególnym uwzględnieniem roli kryteriów wyboru w tym procesie;
  • Wzmocnienie zdolności instytucji do tworzenia i stosowania kryteriów i metod oceny pozwalających na wybór projektów o wysokiej wartości i realizujących cele rozwojowe
  • Wzmocnienie zintegrowanego podejścia, w  tym terytorialnego (wsparcie sprofilowane dla miast średnich tracących funkcje społeczno-gospodarcze i obszarów zagrożonych trwałą marginalizacją)

Zwiększenie udziału wsparcia w formie zwrotnej, zarówno instrumentów finansowych, jak również pomocy zwrotnej w finansowaniu inwestycji rozwojowych

Działania:

  • Wprowadzenie zmian w programach operacyjnych perspektywy 2014-2020 zmierzających do zwiększenia udziału wsparcia zwrotnego
  • Opracowanie kompleksowego systemu wsparcia zwrotnego, adekwatnego do realizacji interwencji w ramach programów operacyjnych, jak również wykorzystania środków pozostających do ponownego użycia oraz innych dostępnych źródeł finansowania
  • Organizacja nowego systemu instytucjonalnego dla wsparcia zwrotnego, w tym konsolidacja istniejących funduszy, wprowadzenie niezbędnych zmian legislacyjnych i proceduralnych
  • Po 2020 roku trwałe powiązanie realizowanych projektów prorozwojowych z mechanizmem finansowania zwrotnego

Zwiększenie zakresu i efektywności interwencji funduszy w obszarze innowacyjności i konkurencyjności gospodarki

Działania:

  • Realizacja w bardziej efektywny sposób interwencji w obszarze innowacyjności,(m.in. poprzez premiowanie lub wyłączność finansowania przedsięwzięć zgodnych z kluczowymi branżami i technologiami przyjętymi w Strategii, w tym poprzez priorytetyzację KIS/RIS), a także powiązanie w większym stopniu RIS z KIS
  • Wdrożenie mechanizmów zapewnienia podaży w projektów w kluczowych branżach i priorytetowych KIS/RIS
  • Zapewnienie synergii ze wsparciem w ramach programów horyzontalnych KE oraz EFIS

Uproszczenie systemu realizacji projektów finansowanych z EFIS

Działania:

  • Standaryzacja procesów – maksymalne ujednolicenie procedur i interpretacji w ramach programów (np. w obszarze zabezpieczeń realizacji umowy, zaliczek)
  • Stabilizacja systemu realizacji programów – poprzez wprowadzanie usprawnień z  zachowaniem standardów zarządzania zmianą, ograniczenie liczby zmian warunków aplikowania o środki unijne (w szczególności regulaminów konkursów w trakcie trwania procedur konkursowych) i poprawę jakości przygotowywanej dokumentacji konkursowej, zapewnienie szkoleń dla wnioskodawców i beneficjentów;
  • Uproszczenie procedur – poprzez szersze zastosowanie uproszczonych form rozliczeń, uproszczenie wytycznych, szersze zastosowanie systemów teleinformatycznych na potrzeby prowadzenia naborów, sprawozdawczości i rozliczeń
  • Konsekwentna analiza sprawności i efektywności realizacji poszczególnych procesów wdrożeniowych w ramach programów, w tym wdrożenie systemu sankcji nieefektywnego wykorzystania środków przez instytucje udzielające wsparcia

Zwiększenie koordynacji funduszy UE z EFIS i EOG oraz zdolności instytucjonalnej do efektywnego wykorzystania przez Polskę środków europejskich z programów i instrumentów horyzontalnych KE

Działania:

  • Wzmocnienie zdolności instytucji i beneficjentów do zarządzania procesem przygotowania projektów (w tym wprowadzenie jako obowiązkowych w sektorze publicznym metodyk przygotowania i zarządzania projektami)
  • Przygotowanie spójnego planu komplementarnych inwestycji przeznaczonych do finansowania z EFSI (w ramach Polityki Spójności oraz Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej), EFIS, CEF, Horyzontu 2020 oraz innych programów UE, wraz ze wskazaniem najbardziej pożądanej formy wsparcia (wsparcie zwrotne, dotacyjne); w szczególności plan będzie dotyczył takich sektorów, jak innowacyjność i B+R, transport, środowisko, energetyka, ICT
  • Wypracowanie i wdrożenie procedur nakierowanych na zwiększenie liczby polskich podmiotów aplikujących o środki UE zarządzane na poziomie europejskim

Osoby i organizacje zainteresowane zaproponowaniem swoich uwag do startegii zapraszamy do ich nadsyłania do 26.09.2016 r. na adres mailowy: krystian.kiszka[at]ofop.eu.