Sprawozdanie z seminarium podsumowującego konsultacje ustawy o przedsiębiorczości społecznej.

9 czerwca 2011

Aktualności, Ekonomia społeczna, Izba Przedsiębiorców Społecznych OFOP, Projekty OFOP

7 czerwca w Instytucie Spraw Publicznych obyło się spotkanie seminaryjne dotyczące oceny dotychczasowego dorobku prac nad projektem ustawy o przedsiębiorstwach społecznych.Przedstawione zostały wyniki ankiety, przeprowadzonej w ramach konsultacji społecznych, odnoszące się do najważniejszych zapisów wstępnej wersji ustawy. Następnie omówiono uwagi do jej projektu, przygotowane przez doktora Marka Rymszę – eksperta ISP.Na końcu odbyła się krótka dyskusja dotycząca komentarzy do projektu ustawy oraz wyzwań dla sfery ekonomii społecznej.

Konsultacje społeczne dotyczące treści ustawy o przedsiębiorstwach społecznych prowadzone były on-line od 28 marca do 23 kwietnia 2011 roku i zebrały opinie od 147 osób. Badanie ankietowe objęło zarówno przedstawicieli organizacji pozarządowych, instytucje ekonomii społecznej, sektor przedsiębiorstw, ale również sektor publiczny administracji rządowej. Zdecydowana większość ankietowanych zgodziła się, że naczelnym założeniem przedsiębiorstwa społecznego winno być łączenie działalności gospodarczej i społecznie użytecznej. Jeszcze większy procent respondentów uznał, że podmiotami założycielskimi przedsiębiorstw społecznych powinny być organizacje pozarządowe, a dopiero w następnej kolejności firmy i przedsiębiorstwa w tym spółdzielnie socjalne. Bardzo istotnym warunkiem, potwierdzającym ekonomiczny aspekt prowadzenia PŚ, wskazanym przez respondentów, było obligatoryjne wymaganie prowadzenia działalności gospodarczej – kolejne wytypowanie istotności tego założenia jednoznacznie rozwiewa wszelkie wątpliwości co do jakiejkolwiek innej interpretacji przedsiębiorstwa społecznego i formy jego zarządzania. Ciekawym pomysłem projektodawców, który znalazł zrozumienie w oczach przebadanych przedstawicieli różnych środowisk, jest wprowadzenie do struktury przedsiębiorstwa społecznego organu konsultacyjno doradczego, którego według przebadanych, głównym zadaniem byłoby opiniowanie strategii działania przedsiębiorstwa.

Innym ważnym aspektem w projekcie ustawy, ocenionym pozytywnie przez ankietowanych, był zapis dotyczący przeznaczenia dochodu z działalności gospodarczej PS. Respondenci zdecydowanie wykazali się zmysłem ekonomicznym wskazując, iż ustawa w tym względzie powinna sugerować przeznaczenie dochodu na rozwój przedsiębiorstwa oraz finansowanie ewentualnych jego strat z lat poprzednich. Dodatkowo zgodzili się oni z projektodawcami ustawy, iż 10% dochodu uzyskanego z działalności przedsiębiorstwa społecznego, powinno być przeznaczone na obszar pożytku publicznego. Bardzo mocno podkreślony został aspekt pomocy społecznej, w tym głównie rola przedsiębiorstwa społecznego w aktywizowaniu i zatrudnianiu osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Potwierdzeniem tego nurtu, będącego najbardziej eksponowanym obszarem działań celowych przedsiębiorczości społecznej, były określenie przez projektodawcę typów usług jakie powinno oferować PS: usługi pomocy społecznej, usługi w zakresie budownictwa socjalnego, usługi opieki nad dziećmi, usługi edukacyjne z zakresu opieki przedszkolnej.

Ostatni wątek założeń ustawy, stanowi pomysł projektodawców na stworzenie Izby Przedsiębiorstw Społecznych. Według twórców projektu, Izba ta miałaby być organem nadzorczym dla PS, a każde z nich miałoby obowiązek do niej przynależeć. Dodatkowo Izba mogłaby otrzymywać, według projektodawców, 1% z podatku CIT. Obie te propozycje znalazły wśród ankietowanych generalną aprobatę.

Druga część spotkania poświęcona była uwagom na temat projektu ustawy. Doktor Marek Rymsza ( dr. socjologii, adiunkt w Instytucie Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego, ekspert Instytutu Spraw Publicznych) przedstawił szereg zastrzeżeń i wniosków odnoszących się do wyżej wymienionej tematyki, dotyczących :

– kłopotów z osadzeniem przedsiębiorczości społecznej – a więc trudności z określeniem czym przedsiębiorczość społeczna tak naprawdę ma być, co ta ustawa wnosi nowego w stosunku do istniejących już regulacji prawnych dotyczących działalności gospodarczej powiązanej z społeczną użytecznością. Ponadto w tym punkcie doktor socjologii podkreślił zbyt wielki nacisk w zapisach treści ustawy na obszar pomocy społecznej, na obszar społecznego pożytku publicznego, pomijając ekonomiczne aspekty przedsiębiorstwa społecznego. W ramach tego niedookreślenia, wynikającego – jak podkreślał referent – z dbania projektodawców o to „by nikomu nie zaszkodzić”, pojawia się zagrożenie wprowadzenia chaosu prawno-funkcjonalnego. Postulatem doktora Rymszy w tym względzie było hasło skonkretyzowania i ograniczenia zakresu przedmiotowo-podmiotowego ustawy, tak by uporządkować rzeczywistość, jaką ona kreuje.

– problematyki zatrudnienia socjalnego – jest to niejako pochodna poprzednich postulatów większego nacisku na bardziej przedsiębiorczy aspekt celowości działań PS, a nie prowadzenia polityki pomocy społecznej i walczenia z wykluczeniem społecznym, jaką zajmuje się już państwo. Marek Rymsza wyraził wątpliwość, czy zatrudnienie socjalne mieści się w ( całości, częściowo ) w obszarze ekonomii społecznej – jako forma aktywizacji zawodowej i wartości każdego przedsiębiorstwa, jaką jest tworzenie miejsc pracy? Czy jako jej mniej rynkowa formuła jest już poza sferą zainteresowania ES ? Dodatkowo wskazał on na problem spółdzielni socjalnych, które zachowują możliwość działania w formule przedsiębiorczej ale i w tej, która daje możliwość prowadzenia odpłatnej działalności statutowej. Czy rezygnacja z tej formuły czyni spółdzielnie socjalne przedsiębiorstwami społecznymi? Czy przedsiębiorstwa społeczne są lokowane w obszarze rynkowym, czy obszarze działań pożytku publicznego?

– nierozwiązanego problem dualizmu wsparcia aktywizującego w odniesieniu do osób niepełnosprawnych – istnieje problem dualizmu systemu wsparcia dla osób niepełnosprawnych. Z jednej strony istnieją programy PFRON, z drugiej system reintegracji zawodowej i społecznej prowadzonej w obszarze zatrudnienia socjalnego. W ustawie o przedsiębiorstwach społecznych w założeniach obszarów ich działania są zapisy dotyczące zatrudnienia osób niepełnosprawnych oraz świadczenia usług dla tej grupy zagrożonej wykluczeniem społecznym. Pytanie brzmi, którym regulacjom prawnym podlegać mają działania przedsiębiorstw społecznych i czy PS będą posiadały inne uregulowania dla tej kwestii społecznej?

– działalności usługowej PS, a odpłatnej działalności statutowej podmiotów trzeciego sektora – socjolog podkreślił brak uwzględnienia ekonomii społecznej obok świadczeń usług użyteczności publicznej i usług kulturalnych – jako jeden z celów, dla których można utworzyć przedsiębiorstwo społeczne.

Ekspert Instytutu Spraw Publicznych podkreślił, że przepisy dotyczące zakładania, funkcjonowania i likwidacji PS są określone w sposób jasny i właściwy. Pomysł przeznaczania 10% nadwyżki finansowej na cele działalności pożytku publicznego na rzecz społeczności lokalnej jest ideą interesującą i słuszną. Ważne jest również – jak argumentował doktor Rymsza – że ustawa jasno określa państwo jako podmiot wspierający przedsiębiorczość społeczną. Podkreślił on konieczność uporządkowania i skonkretyzowania celów i podmiotów, które obejmuje ustawa oraz podkreślenie w jej zapisach zbliżenia sektora przedsiębiorców społecznych z sektorem kapitału prywatnego. W obszarach działania przedsiębiorstw społecznych powinno się znaleźć – według autora uwag – działania PS na rzecz rozwoju lokalnego.

Projektodawcy uczestniczący w debacie ( Krzysztof Więckiewicz, Tomasz Shchimanek, Anna Sienicka ) podkreślali istotę ustawy dla rozwoju ekonomii społecznej w naszym kraju. Miałaby ona przyczynić się do stworzenia systemu programowania polityk rozwoju i reguł dla polityk publicznych. Ma ona być furtką pomocy państwa dla sfery ES, dając możliwość prowadzenia ekonomicznej działalności podmiotom trzeciego sektora i wzmacniając ogólnie samą przedsiębiorczość społeczną. Ustawa ma również przyczynić się do integracji sfery biznesu organizacjami przedsiębiorstw społecznych oraz do edukacji na temat innych form przedsiębiorczości i samej sfery szeroko pojętej ekonomii.

Aby ustawa o przedsiębiorczości społecznej mogła być realnie skuteczna i bliska celom jakie ma w swych założeniach określone, do prac nad jej projektem, w sposób bardziej doniosły, powinny zostać włączone środowiska biznesu oraz eksperci z wykształceniem ekonomicznym.

Konsultacje i uwagi dotyczące ustawy są obecnie na ukończeniu. Do końca czerwca można przesyłać uwagi i wnioski, jako że już w lipcu, projekt ma zostać zatwierdzony przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, a następnie przedstawiony Radzie Ministrów.

Michał Dymkowski

ekonomia społeczna usługi społeczne