Stanowisko OFOP w sprawie realizacji zasady partnerstwa – odpowiedź na ankietę MRR

W połowie lipca Ministerstwo Rozwoju Regionalnego przesłało do Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych ankietę dotyczącą jakości realizacji zasady partnerstwa w obecnym okresie programowania 2007-2013.

W połowie lipca Ministerstwo Rozwoju Regionalnego przesłało do Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych ankietę dotyczącą jakości realizacji zasady partnerstwa w obecnym okresie programowania 2007-2013. Ponieważ, jak pisze MRR, „w związku z tym iż Komisja Europejska w przyszłym okresie finansowania UE kładzie większy nacisk na promowanie zasady partnerstwa oraz szersze włączenie partnerów społecznych i gospodarczych w przygotowanie dokumentów strategicznych na nową perspektywę” , administracja rządowa postanowiła zapytać partnerów o realizację tej zasady dla kończącego się już okresu wydatkowania funduszy perspektywy 2007-2013. Poniższa Odpowiedź OFOP-u jest swoistym stanowiskiem Federacji dotyczącym realizacji zasady partnerstwa.

1. Jak oceniacie państwo dotychczasową realizację zasady partnerstwa w ramach wdrażania perspektywy finansowej UE 2007-2013?

W bieżącym okresie wdrażania (2007-2013) w naszej ocenie nastąpił postęp w zakresie realizacji zasady partnerstwa – w porównaniu z latami 2004-2006).  Wydaje się, że w coraz większym stopniu zarówno część administracji, jak i partnerów społeczno-gospodarczych  współpracuje na rzecz lepszego wykorzystania funduszy. Obserwujemy także poprawę, jeśli idzie o  wzajemne zrozumieniem roli każdego z uczestników procesu wdrażania i monitorowania środków z obecnej perspektywy finansowej.  Sama administracja publiczna – odpowiedzialna za całość procesu wykazuje w wielu sytuacjach dobrą wolę i perspektywiczne podejście do zasady partnerstwa, czego przykładem jest np.   otwartość na inicjatywę powołania Grupy Roboczej ds. Społeczeństwa Obywatelskiego przy KK NSRO i gotowość do przekazania prowadzenia jej sekretariatu przedstawicielom partnerów, powstanie wielofunduszowej Krajowej Sieci Tematycznej ds. Partnerstwa) czy przeprowadzenie szeregu badań ewaluacyjnych zorientowanych na analizę realizacji zasady partnerstwa.

2. Co należałoby zmienić w zakresie realizacji zasady partnerstwa w ramach wdrażania perspektywy finansowej UE na lata 2014-2020? 

W obszarze planowania wzmocnic rolę partnerów poprzez:

• stworzenie systemu wymiany informacji i współpracy pomiędzy przedstawicielami organizacji pozarządowych (a także innych partnerów społeczno-gospodarczych), jako sposobu wypracowywania stanowisk w kwestiach strategicznych.  Do rozważenia jest koncepcja  powołania – przykładem innych krajów członkowskich UE – Rady Społeczno-Ekonomicznej, której rolą byłoby wypracowanie przez partnerów społecznych i organizacje pozarządowe wspólnych stanowisk w kwestiach strategicznych dla rozwoju państwa na poziomie rządowym w uzupełnieniu  współpracy  resortowej,
• wykorzystanie na dużą skalę instrumentu community led local development w planowaniu na poziomie lokalnym

W obszarze wdrażania wzmocnić rolę partnerów poprzez:

• możliwość grantu blokowego, zwłaszcza w obszarze wzmacniania potencjału partnerów społeczno-gospodarczych i obszarach społecznych wymagających szczególnej troski i kompetencji, jak np. przeciwdziałanie ubóstwu i wykluczeniu społecznemu,
• możliwość powierzania (zgodnie z Ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie) prowadzenia sekretariatów komitetów monitorujacych, grup roboczych czy sieci tematycznych organizacjom pozarzadowym,
• udział w ciałach zarządzających (np.  komitetach sterujących, zespołach tematycznych do poszczególnych działań itp.)
• wzmocnienie formy partnerstw projektowych przy wdrażania projektów unijnych,
• wykorzystanie potencjału małych, lokalnych organizacji, do osiągania celów funduszy europejskich.
• wykorzystanie na dużą skalę instrumentu community led local development.

W obszarze monitoringu i ewaluacji wzmocnić rolępartnerów poprzez:

• wzmocnienie roli komitetów monitorujacych jako ważnego elementu bieżącego zarządzania i kontroli społecznej,
• wzmocnienie roli partnerów społeczno-gospodarczych w komitetach monitorujących, poprzez stworzenie narzedzi dla ich aktywnego i reprezentatywnego uczestnictwa,
• zwiększenie roli ewaluacji – szczególnie w wymiarze partycypacyjnym – jako sposobu promocji funduszy europejskich i informacji zwrotnych jako oceny podejmowanych interwencji.

3. Jaką rolę partnerów społecznych i gospodarczych widzicie państwo w ramach realizacji perspektywy finansowej UE 2014-2020? 

Rola partnerów spolecznych i gospodarczych powinna być kluczowa, jednak jedną z najważniejszych rzeczy jest dookreślenie zasad partnerstwa (i partnerów) na różnych poziomach realizacji.

Chodzi  nie tylko o określenie „strategii partnerstwa”[1] czyli celów i mechanizmów (instytucji) funkcjonowania partnerstw na poziomie systemowaego wdrażania funduszy (a więc roli komitetów monitorujących i innych form partycypowania w zarządzaniu funduszami na poziomie strategicznym), ale także konieczne jest  jasne określenie  tego, jak partnerstwo będzie wykorzystywane do wdrażania funduszy europejskich na poziomie operacyjnym, a więc:

• wyciągnięcie wniosków z dotychczasowych działań partnerskich w projektach systemowych (głównie na poziomie centralnym) realizowanych w myśl ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.
• wyciągnięcie wniosków z doświadczeń partnerstw strategicznych na poziomie lokalnym, które były wspierane przez fundusze europejskie w tym okresie programowania[2]
• wyciągnięcie wniosków z doświadczeń z realizacji partnerstw projektowych realizowanych w konkurach w poszczególnych programach operacyjnych.

• kontynuacja pracy komitetu monitorującego całość programów (w analogii do KK NSRO) oraz ciał zajmujących się monitorowaniem wdrażania projektów z poszczególnych funduszy (np. EFS – jak jest na poziomie europejskim) z udziałem partnerów.

4. Jakiego rodzaju instrumenty realizacji zasady partnerstwa w ramach wdrażania obecnej perspektywy są najbardziej skuteczne?

Skuteczność instrumentów realizacji zasady partnerstwa zależy w dużej mierze od nastawienia stron partnerstwa, ze szczególnym wskazaniem na administrację jako partnera o dużo większych możliwościach organizacyjnych. Niewątpliwie w części przypadków sprawdziły się komitety monitorujące, grupy robocze i inne ciała dialogu powoływane w ramach bieżących potrzeb. Brak jednak było konsekwencji w trybie ich powoływania i wzajemnych relacji.

Należy więc rozważyć możliwość określenia procedury powoływania  (w razie potrzeby) dodatkowych ciał[3], które wykraczałyby poza kompetencje komitetów monitorujących. Powinny być one jednak włączone w system realizacji zasady partnerstwa.

Niewątpliwie skutecznym– choć rzadko stosowanym – instrumentem są konsultacje publiczne. Tu należy zwiększyć nie tylko częstość ich stosowania, ale także dopracować sposób ich prowadzenia, np. poprzez wykorzystywanie – wzorem niniejszej ankiety i za przykładem Komisji Europejskiej – formuły pytań, na które zbierane są odppwiedzi, wariantowego przedstawiania możliwości do wyboru

Należy dążyć aby system  podejmowania decyzji i procedury wdrażania przewidywały możliwość szerokich konsultacji lub przynajmniej konsultacji reprezentantów partnerów społeczno-gospodarczych w ciałach dialogu (takich jak komitety monitorujące).

5. Które z dotychczasowych rozwiazań dotyczących realizacji zasady partnerstwa są najbardziej skuteczne i efektywne?

Wszelkie rozwiązania, które z jednej strony poszerzały możliwość uczestniczenia partnerów i ich reprezentantów w proces podejmowania decyzji i oceny efektów tych decyzji należy uznać za porządane. Z jednej strony prace grup roboczych i zespołów mogą być w wielu wypadkach traktowane jako dobra praktyka, z drugiej zbyt mało jest szerokiej dyskusji (zazwyczaj różnego rodzaju konferencje służa raczej promocji a nie rzeczowej dyskusji.

Być może należy rozważyć powrót do komitetów sterujących, ale w zmienionej formule i poszerzonych kompetencjach – doświadczenia z pierwszego okresu wdrażania (2004-2006) nie były najlepsze, ale był to pierwszy moment zetknięcia z funduszami strukturalnymi.

6. Jak oceniacie państwo podejście do koncentracji tematycznej zaprezentowane w materiale dotyczącym uwarunkowań strategicznych?

Wydaje się, że w kontekście zasady partnerstwa (a tylko w tym kontekście odnosimy się do dokumentu „Programowanie prespektywy finansowej 2014-2020 – uwarunkowania strategiczne” dokument ten posiada wyraźne braki. Sygnalizuje się, co prawda, „oparcie „na systemie wielopoziomowego zarządzania, wykorzystującym współpracę partnerów, ich sieciowanie”, ale wydaje się, że w duzym stopniu dotyczy to partnerstwa w ramach administracji (rząd i samorządy różnych szczebli). Oznaczać to może nieuwzględnienie w praktyce systemowej roli partnerów społecznych i gospodarczych w realizacji perspektywy finansowej 2014-2020.

W szczególności nasze uwagi odnoszą się do :

1. Kwestii innowacyjności – Pozytywnie oceniamy  zorientowanie  na innowacyjność, choć wątpliwości budzi rozumienie zakresu tego pojęecia. W naszej ocenie – zgodnie z dokumentami Komisji Europejskiej – innowacyjność znacznie wykracza poza obszar samych badań naukowych i rozwoju technologicznego, włączając w definicję innowacje społeczne. W Polsce, szerokie rozumienie kwestii innowacyjności, wydaje się być niezwykle ważne – zwiększa szansę na nowe podejście do złożonych problemów społecznych i partycypacyjne podejście w ich rozwiązywaniu,.
2. Celu rozwojowego „Rozwój kapitału ludzkiego”, który według nas powinien nosić nazwę „Rozwój kapitału ludzkiego i społecznego”, bowiem bez kapitału społecznego zwiększenie kapitału ludzkiego nie przyniesie oczekiwanych skutków.
3. Spadku  nakładów na ochronę środowiska, co oceniamy negatywnie,
4. Podejścia do kultury  jako elementu „działań związanych z innowacyjnością, cyfryzacją, przedsiębiorczością oraz sfera rozwoju kapitału ludzkiego” – w naszym przekonaniu brakuje tu uwzględnienia wpływu kultury na rozwój  kapitału społecznego, 
5. Wsparcie dla inicjatyw ekonomii społecznej rozumianej jako wspieranie włączenia społecznego i walki z ubóstwem – podczas gdy naszym zdaniem powinien tu być wyraźnie zaakcentowany aspekt  innowacyjnego podejścia do rozwiązywania różnego rodzaju problemów społecznych oraz roli ekonomii społecznej w rozwoju gospodarczym kraju.
6. Kwestii partnerstwa – które wydaje się pojawiać tylko w obszarze wspomagania osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym – w naszym przekonaniu powinno być stosowane szeroko, także w innych obszarach, 
7. Deklaracji „zwiększenia udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji” w celu wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i skuteczności administracji publicznej – nasze wątpliwości budzi jednak  lakoniczność opisu tego celu, co nie pozwala w pełni zrozumieć, na ile będzie to kwestia wzmacniania partnerstwa, a na ile zwiększania dostępności na zasadzie zastosowania technologii ICT.
8. Podejścia do udziału partnerów w aspekcie terytorialnym – nasze zaniepokojenie budzi uwzględnienie ich udziału praktycznie tylko w obszarze B (miasta średniej wielkości wymagające rewitalizacji).

Zrozumiałe jest, że zasada partnerstwa, dotyczy głównie wdrazania i jako taka nie znalazłą się w komentowanym dokumencie. Jednak partnerstwo może i powinno być rozumiane nie tylko jako cel horyzontalny, ale także jako cel sam w sobie (w obecnym NSRO celem 1 jest „poprawa jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa”). Wziąwszy pod uwagę fakt, że realizacja priorytetu V PO KL  (Dobre rządzenie) w obecnym okresie programowania nie spełniło pokładanych w nim oczekiwań, należy poważnie przyjrzeć się powodom takiego stanu rzeczy i  połozyć nacisk na partnerskie relacje administracji z partnerami społecznymi i gospodarczymi w kontekście realizowania zadań funduszy europejskich.