Stanowisko: organizacje społeczne przeciwko ograniczaniu dostępu do sądu

9 czerwca 2025
Aktualności, Rzecznictwo krajowe, Stanowiska OFOP

Organizacje społeczne przeciwko ograniczaniu dostępu do sądu – stanowisko.

Organizacje społeczne przeciwko ograniczaniu dostępu do sądu – publikujemy stanowisko

AKTUALIZACJA, 17.06.2025

Nasze działania przyniosły efekt. 17 czerwca została opublikowana nowa wersja projektu ustawy, w której nie ma już punktu zabierającego organizacjom prawo do wniesienia skargi kasacyjnej. Choć w projekcie pozostają inne problematyczne zapisy (na przykład dotyczące ograniczenia roli organizacji jako amici curiae, czyli podmiotu, który może przedstawić tak zwaną „opinię przyjaciela sądu”), to jednak wycofanie się z głównego zapisu wzbudzającego zastrzeżenia jest krokiem w dobrym kierunku. Dziękujemy osobom i organizacjom zaangażowanym w proces wyrażenia naszego sprzeciwu.

ORYGINALNY ARTYKUŁ, 9.06.2025

W związku z trwającymi pracami nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (UDER32), Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych jako jedna z 90 organizacji pozarządowych publikuje stanowisko wyrażające sprzeciw wobec zmian proponowanych w artykule 173 p.p.s.a. Projekt przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości zakłada między innymi odebranie organizacjom społecznym prawa do wniesienia skargi kasacyjnej.

Proponowane zmiany uderzają w fundamentalne prawa obywatelskie i ograniczają dostęp do wymiaru sprawiedliwości, szczególnie w sprawach dotyczących ochrony środowiska, praw człowieka czy ładu przestrzennego. Ich przyjęcie oznaczałoby istotne osłabienie mechanizmów kontroli społecznej nad działaniami administracji publicznej. Dlatego OFOP również podpisuje się pod stanowiskiem i nie bierze udziału w spotkaniu zorganizowanym 9 czerwca przez Ministrę ds. społeczeństwa obywatelskiego Adrianę Porowską i Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Arkadiusza Myrchę.

Treść stanowiska i sygnatariusze

Stanowisko organizacji społecznych w sprawie prac nad projektem UDER32

→ Treść stanowiska w formacie PDF.

W związku z zaproszeniem skierowanym przez Panią Ministrę do spraw Społeczeństwa Obywatelskiego, Adrianę Porowską, do wybranych organizacji społecznych na spotkanie dotyczące projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo przed sądami administracyjnymi (nr z wykazu prac legislacyjnych: UDER32) informujemy, że jednoznacznie sprzeciwiamy się proponowanym zmianom w art. 173 p.p.s.a. i podjęliśmy wspólną decyzję o nieuczestniczeniu w spotkaniu z podanych niżej przyczyn.

Nie mamy żadnych wątpliwości dotyczących przygotowanego przez Ministerstwo Sprawiedliwości projektu. Jego treść jednoznacznie interpretujemy jako rażąco sprzeczną z Konstytucją RP, prawem UE, oraz Konwencją z Aarhus. Oczywistym celem tego projektu jest znaczące ograniczenie dostępu do wymiaru sprawiedliwości społeczeństwu reprezentowanemu przez organizacje społeczne, a tym samym ograniczenie możliwości efektywnego sprawowania społecznej kontroli nad działalnością administracji publicznej. Proponowana zmiana doprowadzi do nierówności podmiotów biorących udział w postępowaniu, odbierając prawa organizacjom, broniącym interesu społecznego.

Nie jesteśmy w tych ocenach odosobnieni. Podobne stanowisko przedstawili nie tylko specjaliści i specjalistki z zakresu prawa międzynarodowego, ale również Minister ds. Unii Europejskiej, który wprost stwierdził w swojej opinii, że proponowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości przepis jest niezgodny z prawem unijnym.

Tak fundamentalne wartości i prawa, jak dostęp przedstawicieli społeczeństwa do wymiaru sprawiedliwości, nie podlegają jakimkolwiek negocjacjom i samo proponowanie zmian prawnych, zmierzających do ich ograniczenia, jest niedopuszczalne. Zwłaszcza w sytuacji, gdy robi to rząd, który deklarował przywracanie praworządności. Z tych względów żadna z podpisanych organizacji nie będzie legitymizowała uczestnictwem swoich przedstawicielek i przedstawicieli w procesie legislacyjnym, który w demokratycznym państwie prawa nigdy nie powinien zostać zainicjowany.

Wyrażamy również sprzeciw wobec arbitralnego i nietransparentnego doboru organizacji zaproszonych do udziału w organizowanym w pośpiechu spotkaniu w sprawie tak ważnej dla całego sektora pozarządowego i społeczeństwa obywatelskiego.

Oczekujemy pilnego wycofania kwestionowanego przez nas przepisu. Jednocześnie deklarujemy otwartość na szerszą dyskusję na temat projektów zmian prawnych dotyczących tak zwanej deregulacji. Sprzeciwiamy się stosowaniu w przypadku tych projektów skróconego procesu legislacyjnego, w szczególności pomijania konsultacji publicznych. Nasz sprzeciw budzi nieprzejrzysty sposób procedowania tych projektów, niska jakość legislacyjna części z nich, brak należytej oceny skutków regulacji oraz analizy zgodności z prawem UE.

Lista sygnatariuszy:

  1. Fundacja Frank Bold
  2. Sieć Obywatelska Watchdog Polska
  3. Fundacja Greenpeace Polska
  4. Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków
  5. Pracownia na rzecz Wszystkich Istot
  6. Towarzystwo na rzecz Ziemi
  7. Fundacja ClientEarth Prawnicy Dla Ziemi
  8. Związek Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć
  9. Przyjaciele Raby
  10. Fundacja Greenmind
  11. Towarzystwo dla Natury i Człowieka
  12. Fundacja Lasy i Obywatele
  13. Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA
  14. Fundacja “Rozwój TAK-Odkrywki NIE”(RT-ON)
  15. Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych
  16. Fundacja Instytut na rzecz Ekorozwoju
  17. Fundacja Dzika Polska
  18. Stepnicka Organizacja Turystyczna Nie Tylko Dla OrłówKoalicja Ratujmy Rzeki
  19. Stowarzyszenie “Specjalna Strefa Ekologiczna”
  20. Towarzystwo na Rzecz Ochrony Przyrody
  21. Lepsza Demokrajca
  22. Fundacja Szamanizmu
  23. Klub Gaja
  24. Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody “Salamandra”
  25. Polski Komitet Krajowy Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN)
  26. Towarzystwo Badań i Ochrony Przyrody
  27. Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi
  28. Towarzystwo Herpetologiczne NATRIX
  29. Stowarzyszenie NIE dla Spalarni w Inowrocławiu
  30. Stowarzyszenie Olszówka
  31. KOD Śląskie
  32. Polskie Stowarzyszenie na rzecz Ochrony Środowiska i Praw Człowieka
  33. MOC KORZENI
  34. Stowarzyszenie Promocji Edukacji Cyfrowej
  35. Stowarzyszenie Miłośników
  36. Równiny Urszulewskiej
  37. Fundacja im. Nikoli Tesli
  38. Fundacja Topole
  39. Fundacja przeciwko Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu La Strada
  40. Stowarzyszenie Prawnicy na Rzecz Zwierząt
  41. Fundacja Zielone Światło
  42. Fundacja Przyrodnicza pro Natura
  43. Stowarzyszenie dla Natury “Wilk”
  44. Zielony Instytut
  45. Stowarzyszenie Okolica
  46. Towarzystwo Przyrodnicze ALAUDA
  47. Inicjatywa Las Wokół Miast
  48. Polski Instytut Praw Człowieka i Biznesu
  49. Stowarzyszenie Inicjatywa Białobrzegi
  50. Inicjatywa “Biłgoraj broni swojego lasu”
  51. Mazowiecko – Świętokrzyskie Towarzystwo Ornitologiczne
  52. Fundacja Leśni Agronauci
  53. Stowarzyszenie MULTIFORM
  54. Stowarzyszenie Prawo do Przyrody
  55. GminniAktywiści
  56. Fundacja Osoba Odra
  57. Stowarzyszenie Leśne Sprawy
  58. Stowarzyszenie Przyjaciół Miejscowości Charzykowy
  59. Eko-Logiczna Lubelszczyzna
  60. Stowarzyszenie Sudety Środkowe
  61. Fundacja Zielone Kujawy
  62. Górnośląskie Towarzystwo Przyrodnicze
  63. Stowarzyszenie Dziki Buk – Koalicja Las Jest Nasz Pomorze Gdańskie
  64. Krośnieńskie Stowarzyszenie Ochrony Zwierząt
  65. Fundacja Nowa Obecność
  66. Centrum Ochrony Mokradeł
  67. Stowarzyszenie Ochrony Zwierząt “Nadzieja”
  68. Fundacja Fidelis Siluas
  69. Klub Przyrodników
  70. Nomada Stowarzyszenie na Rzecz Integracji Społeczeństwa Wielokulturowego
  71. Fundacja WWF Polska
  72. Stowarzyszenie Koalicja ZaZieleń Poznań
  73. Fundacja Otwarty Plan
  74. Stowarzyszenie Nasz Las Tulecki
  75. Stowarzyszenie “ Lubaczowskie Serce dla Zwierząt “
  76. Fundacja Alarm dla Klimatu
  77. Fundacja Compassion in World Farming Polska
  78. Fundacja The Climate Lab
  79. Stowarzyszenie Mieszkańcy dla Katowic
  80. Stowarzyszenie Lasy Chotomowskie
  81. Stowarzyszenie Harcerski Ruch Ochrony Środowiska im.św. Franciszka z Asyżu
  82. Opolskie Towarzystwo Przyrodnicze
  83. Fundacja Wolne Sądy
  84. Stowarzyszenie Dziedzictwa Kulturowego i Krajobrazowego Mała Wspólnota
  85. Koalicja Żywa Ziemia
  86. Stowarzyszenie Atmosfera
  87. Komitet Obrony Demokracji
  88. Polski Klub Ekologiczny w Gliwicach
  89. Stowarzyszenie na rzecz Ochrony Krajobrazu Kulturowego Mazur Sadyba
  90. Akcja Demokracja